ارزیابی برخی محصولات سبزی و صیفی تولیدی اصفهان از نظر غلظت نیترات

سابقه و هدف: سبزیجات بخش مهمی از غذای جمعیت جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه را تشکیل می دهند. در حال حاضر به دلیل استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی نیتروژن دار، به منظور تسریع رشد رویشی، سبب افزایش غیر استاندارد نیترات در بسیاری از سبزیها مخصوصا سبزیهای برگی شده است. به دلیل اثرات زیانبار نیترات اضافی در گیاهان خوراکی برای انسان و دام، پژوهشهای زیادی در زمینه تجمع نیترات در محصولات زراعی در جهان انجام شده است. با توجه به ضرورت چنین مطالعاتی در کشور و همچنین کنترل غلظت نیترات در سبزیها و صیفی جات، پژوهش حاضر با هدف بررسی و پایش غلظت نیترات در برخی محصولات سبزی و صیفی(خیار، گوجه، سیب زمینی، بادمجان، فلفل، پیاز، پیازچه و سبزیجات برگی) تولید شده در برخی از گلخانه ها و مزارع استان اصفهان به اجرا درآمد . مواد و رو ش ها : برای انجام این پژوهش تعداد ۱۴۲ نمونه از انوا عی از سبزیجات برگی (گشنیز، ریحان، تره، جعفری، شاهی، شوید، ترخون، نعناع، شنبلیله ) و صیفی جات (خیار، گوجه فرنگی، بادمجان، فلفل، پیاز، پیازچه و سیب زمینی در اندازه های ریز و درشت) از گلخانه ها و مزارع کشاورزی شهرستانهای اصفهان، درچه، فلاورجان، تیران، دستگرد، دهاقان و اطراف آ نها جمع آوری شد. مقدار نیترات نمونه های گیاهی بر اساس روش رنگ سنجی پس از احیاء و تولید کمپلکس رنگی آمینو آزو، به وسیله دستگاه اسپکترو فتومتر اندازه گیری شد. در ادامه غلظت نیترات در نمونه ها با حداکثر غلظت مجاز نیترات در محصولات کشاورزی که به وسیله سازمان ملی استاندارد ایران ارائه شده است، مقایسه شد . نتایج و بحث: مشاهده شد که میانگین غلظت نیترات در خیارهای مورد مطالعه ۴۸ ۱/ برابر حد مجاز سازمان ملی استناندارد ایران (۹۰ میلی گرم بر کیلوگرم) بود، درحالی که میانگین غلظت نیترات در نمونه های سیب زمینی، گوجه فرنگی و فلفل نسبت به حد مجار ارائه شده به وسیله سازمان ملی استاندارد ایران (به ترتیب۱۷۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم وزن تر) کمتر بود. همچنین میانگین غلظت نیترات در سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان، فلفل و پیاز ریز نسبت به میانگین غلظت نیترات در سیب زمینی، بادمجان، گوجه فرنگی، فلفل و پیاز درشت بیشتر بود. در بین صیفی جات مورد مطالعه بیشترین میانگین غلظت نیترات در خیار و کمترین میانگین غلظت نیترات در گوجه فرنگی مشاهده شد. میانگین غلظت نیترات در پوست خیار ۱/۶۷ برابر بیشتر از میانگین غلظت نیترات در میوه خیار بود. به طور کلی میانگین غلظت نیترات در سبزیهای برگی بیشتر از حد مجاز استاندارد ملی ایران ( ۱۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم وزن تر ) بود. در بین سبزیهای مورد مطالعه میانگین غلظت نیترات فقط در نعناع ( ۴۵۷ میلی گرم بر کیلوگرم وزن تر)، شنبلیله ( ۲۶۲ میلی گرم بر کیلوگرم وزن تر ) و ترخون ( ۶۹۵ میلی گرم بر کیلوگرم وزن تر) کمتر از حد مجاز استاندارد ملی کشور بود. درباره سایر سبزیهای برگی میتوان گفت که از نظر مقدار نیترات محدودیت مصرف وجود دارد . نتیجه گیری: با توجه به نتایج به نظر میرسد که اندازه میوه معیار مناسبی برای ارزیابی مقدار نیترات گیاه نمی تواند باشد و جنبه های مدیریتی مزارع نقش بیشتری در غلظت نیترات گیاه دارد. از طرف دیگر تغییرات نیترات در مزارع مختلف به قدری زیاد است که نمیتوان به طور واضح بیان نمود که مصرف صیفی و سبزیهای موجود در بازار از نظر میزان نیترات دارای محدودیت باشد. به هر حال به نظر میرسد که مصرف سبزیهای برگی و صیفی جات تولید شده از مناطق مورد مطالعه برای سلامت مصرف کننده زیانبار بوده و ممکن است در برخی موارد دارای محدودیت باشد .