تغیرات مرفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی زوفا (Hyssopus officinalis L.) تیمار شده با اسیدآمینه و کاهنده های تعرق در خاک های خشک

سابقه و هدف: زوفا با نام علمی (Hyssopus officinalis L.) گیاهی خشبی و چندساله می باشد. تنش خشکی از جمله تنش های غیرزیستی است که اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو و سایر فرآیندهای متابولیکی گیاه دارد. در همین راستا استفاده از روش هایی هدفمند جهت مقابله با کم آبی ضرورت داشته، لذا این تحقیق بر پایه بررسی میزان تغییرات ایجاد شده در گیاه زوفا تیمارشده با ترکیبات کاهنده تعرق همچنون کائولین و کیتوزان و همچنین اسید آمینه گلایسین در شرایط تنش خشکی صورت گرفت. مواد و روش ها: این پژوهش به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با سه تکرار در سال زراعی ۹۶ – ۱۳۹۵ در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در ۳ سطح (۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد تخلیه آب قابل دسترس گیاه از خاک)، محلول پاشی در ۴ سطح آب (شاهد)، کائولین (۲/۵درصد)، کیتوزان (۰/۴ گرم در لیتر)، اسید آمینه گلایسین (۲/۵ در هزار) و زمان محلول پاشی (رویشی و گلدهی، گلدهی) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که، در تیمار شاهد تنش (۲۵ درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس)، محلول پاشی گلایسین افزایش ۵۹/۳۰ درصدی و کائولین افزایش ۲۷/۲۱ درصدی قطر تاج پوشش و همچنین محلول پاشی کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی به ترتیب کاهش ۶/۱ درصد و ۶/۳ درصدی میزان نشت الکترولیت را باعث شد. بیشترین میزان قطر تاج پوشش را، بر همکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول پاشی با اسید آمینه گلایسین (۶۱۹ سانتی متر مربع) و کمترین میزان نشت را برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول پاشی کیتوزان و نیز کائولین در زمان گلدهی دارا بودند. افزایش تنش خشکی تا سطح ۵۰ درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس، افزایش ۴/۷۹ درصدی کلروفیل a و کلروفیل کل را در بر داشت و بیشترین میزان کلروفیل a و کلروفیل کل به ترتیب (۱۵۳ و ۲۱۶ میلی گرم در گرم وزن تر) در محلول پاشی شاهد، در زمان رویشی و گلدهی مشاهده شد. با افزایش میزان تخلیه آب قابل دسترس گیاه تا سطح ۷۵ درصد، روند کاهشی در میزان پارامترهای سطح برگ (۹۱ درصد) و وزن خشک (۵۱/۹۵ درصد)، کلروفیل a (۳۴/۶۴ درصد)، کلروفیل b (۴۳/۸۶ درصد) و کلروفیل کل (۳۲/۸۷ درصد) و نیز روند افزایشی در میزان فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (۲۵/۹۲) مشاهده شد. بیشترین میزان سطح برگ در بر همکنش تیمار شاهد تنش و محلول پاشی شاهد (۴۹۴۷ سانتی متر مربع) در زمان گلدهی، عملکرد وزن خشک (۱۴۰/۵ گرم در متر مربع)، کلروفیل b (۶۹/۳ میلی گرم در گرم وزن تر برگ) در برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول پاشی شاهد و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (در برهمکنش تیمارهای تنش شدید و محلول پاشی کائولین (۰/۴۳واحد بر میلی گرم پروتئین در دقیقه) در زمان رویشی و گلدهی بدست آمد. همچنین محلول پاشی شاهد، کائولین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی بیشترین تاثیر را بر روی میزان کلروفیل b تاج پوشش و وزن خشک داشتند. نتیجه گیری: تنش خشکی سبب کاهش میزان پارامترهای مرفولوژیکی شد. اما تاثیرات منفی کمتری بر پارامترهای فیزیولوژیکی داشت، بطوریکه پارامترهای مذکور تا سطح تنش متوسط روند افزایشی را دارا بودند و با افزایش خشکی تا سطح شدید روند کاهشی مشاهده شد. همچنین کمبود آب تا سطح تنش شدید افزایش پارامترهای بیوشیمیایی را نیز باعث شد. محلول پاشی با گلایسین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در بالا بردن پارامترهای مرفولوژیکی وابسته به رشد موثر بودند و محلول پاشی با کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی و همچنین محلول پاشی با کائولین در زمان رویشی و گلدهی در افزایش پارامترهای بیوشیمیایی مرتبط با میزان فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه نقش مفیدی ایفا کردند. با توجه به تغییرات صورت گرفته در گیاه زوفا، از این رو می توان کاربرد چنین موادی را در جهت کاهش اثرات سوء تنش در سایر گیاهان دارویی نیز توصیه نمود.