اثر تشکیل و تخریب پوسته فیزیکی بر فرسایش پذیری و انتشار گرد و غبار در شرایط آزمایشگاهی

تشکیل پوسته سطحی به ویژه از نوع فیزیکی ویژگی اصلی خاک­ اکثر کانون­های گرد و غبار در استان خوزستان بوده که می­تواند نقش اساسی در حفاظت خاک در برابر فرسایش بادی به عهده داشته باشد، اما در اکثر مطالعات فرسایش بادی توجهی به آن­ها نشده است. این مطالعه با هدف بررسی اثر به­هم­خوردگی پوسته­های فیزیکی سطح خاک ناشی از تردد دام بر میزان فرسایش­پذیری خاک­های پوسته­ای و انتشار گرد و غبار انجام شد. برای این منظور سه نمونه خاک غالب منطقه با ویژگی پتانسیل تشکیل پوسته سطحی انتخاب و به آزمایشگاه منتقل شدند. خاک­ها در سینی­های تونل باد ریخته شدند و جهت ایجاد شرایط طبیعی و تشکیل پوسته فیزیکی در سطح آن­ها تحت یک بارندگی شبیه­سازی شده قرار گرفتند. پس از خشک­شدن و تشکیل پوسته فیزیکی، سینی­ها در معرض تردد چند دام سبک با تعداد دفعات ۱ ، ۲ و ۵ بار قرار گرفتند. سپس سینی­ها به آزمایشگاه تونل باد منتقل شدند و آستانه سرعت اصطکاکی (TFV)، مقدار فرسایش بادی و شار انتشار PM۱۰ اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که در هر سه نوع خاک مقدار فرسایش و انتشار گرد و غبار در تیمار شاهد (بدون تردد دام) صفر بود و با افزایش تعداد دفعات تردد دام از یک بار تا ۵ بار آستانه سرعت اصطکاکی ۲۵ تا ۴۹ درصد کاهش، و مقدار فرسایش خاک و انتشار گرد و غبار به ترتیب بین ۵۴ -۳۱۷ درصد و ۸۰ - ۵۴۵ درصد افزایش یافت. پوسته فیزیکی خاک لوم شنی نسبت به خاک لوم رسی و لوم سیلتی حساسیت بیشتری در برابر تردد دام داشت. یافته­های این تحقیق نشان می­دهد که تشکیل پوسته فیزیکی در این نوع مناطق یک ویژگی مطلوب و با ارزش برای مهار فرسایش و گرد و غبار است که به عنوان یک تثبیت کننده طبیعی عمل می­کند و حفظ آنها می­تواند تاثیر بسیار زیادی در کنترل گرد و غبار داشته باشد.