تحلیل انتقادی دال مرکزی و برهم کنش دال های شناور در گفتمان رمان «سال های ابری» بر اساس رویکرد لاکلائو و مربع ایدئولوژیک ون دایک

این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نگرش ساختارگرایانه، مفصل­بندی دال­های شناور، حول دال مرکزی گفتمان رمان «سال­های ابری» را با استفاده از نظریه­های ارنستو لاکلائو و تئون ون­دایک مورد سنجش قرار دهد. در این راستا، هدف اصلی مقاله آن است تا نشان دهد که چگونه نویسنده با جهت­دهی به دال­های گفتمان و استفاده از راهبردهای زبانی، تصویری گزینشی و انتخاب­شده از جامعه عصر پهلوی، بازنمایی کرده است. این رمان از علی­اشرف درویشیان، مجموعه­ای معنادار از علائم و نشانه­های زبانی و فرا زبانی است. با توجه به این موضوع، نگارندگان به­ منظور تبیین گفتمان اثر، به تشریح اجزای متشکله آن و توضیح رابطه دال­های شناور با دال مرکزی پرداخته؛ سپس زمینه­های تبدیل «نابرابری اجتماعی» به دال مرکزی و به تبع آن رشد گفتمان سوسیالیسم را مورد بررسی قرار داده­اند. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که دال­های شناور گفتمان با هدف تثبیت و معنابخشی به دال مرکزی، به چه نحو پیرامون آن شکل گرفته­اند؟ نگارندگان با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، رمان مورد بحث را در سه سطح مورد بررسی قرار داده­اند. در ابتدا مولفه­های گفتمان­محور متن شناسایی شد. سپس با توجه به مولفه­های یافته­شده، ارتباط دال­های شناور با دال مرکزی گفتمان مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله آخر، پس از انجام تحلیل­های کیفی، با استفاده از تحلیل کمی، درصد فراوانی دال­های شناور و راهبردهای تحلیل ایدئولوژیکی، به­صورت جدول و نمودار ارائه گردید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که در این اثر، نابرابری اجتماعی به­عنوان دال مرکزی در شکل­بخشی عناصر گفتمانی آن مطرح است. همچنین، دال­های شناور که فضای گفتمان رمان، آکنده از آن­هاست، در قالب مفاهیمی چون «مساوات اجتماعی»، «نفی استثمار»، «نفی استبداد»، و «آزادی» طوری مفصل­بندی شده­اند که همگی در خدمت دال مرکزی قرار دارند. در پیوند با نظریه تئون ون­دایک، راهبرهای قطب­بندی، کنایه، دلالت ضمنی، استعاره، وجهیت، مقایسه، توصیف کنشگر، دراماتیزه کردن، توضیح، تکرار، و فاصله­گذاری، مهمترین مقوله­های تحلیل ایدئولوژیکی در این گفتمان هستند.