دنیای میکربی محیط های آبی شور ایران: تنوع زیستی و بیوتکنولوژی

ایران یک کشور با آب و هوای قاره ایی و یکی از مهمترین نقاط داغ تنوع زیستی در دنیا است . در شمال دریای خزر و مناطق اطراف ان با جنگل های متراکم و رطوبت بالا وجود دارددر حالیکه در مرکز و جنوب آن از بیابانهای بزرگ پوشیده شده است . اما جنبه مشترک بین این مناطق وجود محیط های شور و پرشور مانند خاکهای شور، معادن نمک ، رودخانه های شورو بخصوص تالاب ها و دریاچه های شور و پرشور دائمی و فصلی است که در کنار ان بایستی به دریاهای شور و لب شور در شمال و جنوب ان نیز اشاره کرد. ایران میزبان بسیاری از مناطق غنی با تنوع گونه ای جدید است اما بیشتر آنها در معرض خطر فعالیت های انسانی قرار دارند. مطالعات میکروبیولوژی در محیط های شور و پرشور تقریبا از دو ده ه گذشته آغاز شده است که تاکید این مطالعات در وهله اول تنوع زیستی ، تاکسونمی و پژوهشهای اکولوژی بوده و در مرحله دوم نگاه ویژه به کاربردهای زیست فناوری میکروارگانیسم های بومی جدا شده از این مناطق بوده است . میکروارگانیسم های که در چنین محیط های اکستریمی زندگی می کنند در زمین های زیست فناوری ، کشاورزی ، معدن و سایر عملکردها در صنعت اهمیت زیاد و روزافزونی دارند. پژوهش های تنوع زیستی و بررسی جوامع میکربی با روشهای وابسته به کشت و انالیزهای متاژنومی بر روی خلیج فارس، دریای خزر، دریاچه ارومیه ، دریاچه نمک آران و بیدگل ، تالاب میغان و تالاب های گمیشان و اینچه برون در شمال ایران صورت گرفت که نتیجه ان جداسازی وشناسایی سویه های میکربی متعدد جدید در هر سه قلمرو حیاتی یعنی آرکی ها، باکتریها و یوکاریوت ها از این مناطق شد و نقشه بیولوژیک برای این مناطق ترسیم گردید. بیش از ۷۰ میکروارگانیسم جدید در میکروارگانیسم های پروکاریوتی (باکتریها و آرکی ها) و میکروارگانیسم های یوکاریوتی (کپک ها و مخمرها) از این مناطق جدا شد و در سطوح مختلف طبقه بندی از گونه تا خانواده های جدید میکربی قرار گرفت . Soortiaceae و Fereydouniaceae دو خانواده جدید در باکتریها از پروکاریوت ها و مخمر ها از یوکاریوت ها هستندکه از محیط های شور ایران جدا شده اند. علاوه بر آن پنج جنس آرکیایی شامل : Halopenitus, Halovenus, Haloarchaeobius, Halovarius و Halosiccatus و ۱۱ جنس باکتریایی شامل : Limimonas, Aquibacillus, Aliicoccus, Alteribacillus, Saliteribacillus, Salinispirillum, Salinithrix, Soortia, Salininema, Salinivenus و Salinifilum از محیط های شور ذکر شده جدا شده اند. کاربردهای زیست فناوری این میکروارگانیسم ها در سالهای اخیر مورد بررسی قرار گرفته است . محیط های شور ایران از این نظر که می توانند بالقوه منبعی برای کاربردهای مختلف زیست فناوری باشند بسیار قابل توجه و مهم هستند. میکروارگانیسم های جدا شده از این مناطق در تیمار پساب های شور، پاکسازی محیط های آلوده به فلزات و شبه فلزات سمی ، پاکسازی خاک های آلوده به نفت و تجزیه زیستی آلکان های زنجیره بلند و ترکیبات پلی آروماتیک ، تولیدبیومولکول ها مانند متابولیت های ضد میکربی و ضد سرطان، محلول های سازگاری اسمزی ، بیوپلاسیک ها، انزیم های مقاوم به نمک مانند آنزیم های هیدرولازی پروتئاز، آمیلاز، لیپاز، آمیلوپلولاناز و آنزیم های لاکاز و یوریکاز و همچنین نقش میکروارگانیسم های نمکدوست در سوخت زیستی را می توان نام برد.