الگوی تنوع زیستی و عملکردی درشت کفزیان در بوم سازگان حرا (شمال خلیج فارس)

این تحقیق با هدف بررسی تنوع زیستی و تنوع عملکردی درشت کفزیان در جنگل های حرا در شمال خلیج فارس صورت گرفت . در این مطالعه نمونه برداری از جنگل های حرا در ذخیره گاه زیست کره حرا که تحت نظر سازمان جهانی یونسکو قرارگرفته است انجام شد. نمونه برداری در دو منطقه (جزیره قشم و بندر خمیر) صورت گرفت . پنج ترانسکت در ناحیه ساحلی (از سمت ساحل به سمت درختان حرا) و پنج ترانسکت در ناحیه خور (از سمت دریا به سمت درختان حرا) تعیین شد. علاوه بر این در هر ترانسکت سه زیستگاه برای توصیف سطوح مختلف ناهمگونی زیستگاه انتخاب شدند. سه زیستگاه در ناحیه ساحلی براساس افزایش ناهمگونی زیستگاه ( پیچیدگی زیستگاه) شامل : زیستگاه ساحلی اول بستر فاقد پوشش ، زیستگاه ساحلی دوم بستر با ریشه های هوایی و زیستگاه ساحلی سوم منطقه درختان حرا بود. در ناحیه خور سه زیستگاه شامل : زیستگاه اول از پهنه رسوبی با صدف (اویستر)، زیستگاه دوم منطقه ریشه های هوایی اغلب با اویستر و زیستگاه سوم منطقه درختان حرا بود. در طول هر ترانسکت سه زیستگاه براساس ناهمگونی زیستگاه انتخاب شد. همچنین نمونه برداری به صورت فصلی (چهارفصل ) با استفاده از کوادرات فلزی به ابعاد ۲۵*۲۵ سانتیمتر انجام شد. در هر زیستگاه، عوامل محیطی شامل دما، شوری ، اکسیژن محلول،pH به همراه میزان مواد آلی و دانه بندی رسوبات اندازهگیری شد. نتایج تحلیل داده های محیطی نشان داد که شوری ، دما و PH تغییرات فصلی دارند. همچنین مقدار ماده آلی تغییراتی را در بین زیستگاها نشان داشت ، به طوری که زیستگاه های ناحیه خور مقدار ماده آلی بالاتری نسبت به زیستگاه های ناحیه ساحلی داشتند. در مجموع ۱۲۲ گونه از درشت کفزیان جمع آوری شدند. فراوانترین گروه های جانوری نرمتنان (۵۶ گونه از شکم پایان و ۲۷ گونه از دوکفه ای ها)، ۲۴گونه از پرتاران و ۱۴ گونه سخت پوستان بودند. در مجموع زیستگاه های نمونه برداری شده، میانگین فراوانی کل گونه ها ۱۱۳± ۱۱۱۹ (تعداد در مترمربع ) و زیست توده ۲۰±۱۸۰ (گرم در مترمربع ) بودند. فراوانترین گونه ها از گروه سخت پوستان گونه های خرچنگ Opusia indica، Manningis arabicum و Parasesarma persicum بودند که در تمام فصل ها و زیستگاه ها دیده شدند. از گروه پرتاران خانواده های Nereididae و Capitellidae دارای فراوانی بالایی بودند. در گروه نرمتنان فراوانترین گونه ها در شکم پایان Pirenella cingulata و Assiminea sp. و درنهایت از گروه دوکفه ای ها گونه های .Dosinia sp و Congetia chesneyi غالب در تمام زیستگاه ها بودند. بسیاری از گونه ها فقط در یک زیستگاه و فصلی خاص مشاهده شدند. نتایج نشان داد که تنوع گونه ای دارای تغییرات فصلی و زیستگاهی است . تنوع گونه ای در تابستان بالاتر از زمستان بود. در زیستگاه های ساحلی تنوع گونه ای از سمت ساحل به سوی رویشگاه های درختان حرا روندی افزایشی داشت . درحالی که در زیستگاه های خور تنوع گونه ای از سمت دریا به سمت درختان حرا روند کاهشی را نشان داد. نرمتنان فراوانترین گروه جانوری بودند. به طوری که ۳۵/۷درصد تا ۶۲/۸به ترتیب در زمستان و تابستان از فراوانی کل را تشکیل دادند. همچنین نتایج بررسی ارتباط بین عوامل محیطی و ویژگیهای رسوب با تنوع گونه ای نشان داد که دما و دانه بندی رسوب و میزان مواد آلی از مهمترین عوامل تاثیرگذاردر توزیع گونه ها بودند. همچنین تحلیل چند متغیره نشان داد که تفاوتهایی در توزیع فراوانی گونه ها و صفات عملکردی درسرتاسر زیستگاه ها وجود داشت. نوع تغذیه ریزه خوا ری، اندازه بدن متوسط، نوع حرکت خزنده و نوع زیستگاه آزاد زیزیربخشهای غالب صفات در همه زیستگاه ها بودند. به طورکلی شباهتهای درون زیستگاه ها الگوی مشخصی از فراوانی گونه هاو صفات عملکردی در زیستگاه های خور و ساحلی نشان داد. به طوریکه درصد شباهت از مناطق فاقد پوشش به سمت مناطقدارای پوشش حرا روند افزایشی را نشان داد. اگرچه بعضی از گونه ها دارای صفات مشابه هستند اما تفاوت در فراوانی زیربخشهای صفات سبب تمایز بین زیستگاه ها شد که نشاندهنده اهمیت زیستگاه ها است. همچنین نتایج بررسی ارتباط میانعوامل محیطی و ویژگیهای رسوب با توزیع فراوانی صفات نشان داد که همه عوامل در توزیع آ نها نقش دارند. نتایج این مطالعهبرای برنامه های مدیریتی و حفاظتی از جنگلهای حرا در خلیجفارس مفید است و همچنین سبب درک عمیقتری از الگوهایزیس تمحیطی و عملکرد اجتماعات درشت کفزی را به ما میدهد.