بررسی ادله فقها در به کارگیری ابزار مناسب ذبح شرعی حیوان

ذبح شرعی یکی از مسائل مهم احکام است که بر بریدن چهاررگ گلوی حیوانات با شرایط مقرره در اسلامی اطلاق می گردد وبکارگیری ابزارمناسب در ذبح حیوان، از شرایط مهم در ذبح شرعی به شمار می رود. امامیه به وجوب آهن بودن ابزار ذبح در حال اختیار و غیر آن در هنگام ضرورت و عدم دسترسی به آهن قائلند؛که عمده دلیل آنان روایاتی است که درباب ذبح وارد شده که از حیث سندی و دلالی بلااشکال بوده و به دو دسته تقسیم می شود:نخست: روایاتی که مطلقا براشتراط آهن بودن ابزارذبح تصریح دارند.دوم: روایاتی که درهنگام ضرورت، استفاده از ابزار دیگرغیرازآهن را اجازه داده اند.اما عامه به خلاف امامیه بهبر۶نده وتیزبودن ابزارذبح اذعان نموده ومعتقدند:هرچیزی که قابلیت انهاردم وفری اوداج را داشته باشد کافیست؛گرچه ازجنس آهن نباشد.آنها براین مدعا،به روایاتی ازپیامبراکرم صلی االله علیه واله استناد می کنند.عده ای درپاسخ به قول امامیه مبنی بر اشتراط اهن بودن ابزار ذبح ،به قرائنی استناد کرده اندکه علاوه بر صحیح بودن ذبح با غیر آهن ،تیزبودن ابزار ذبح را اثبات میکند؛ چنانکه روایات عامه قرینه ای بوده براینکه مراداز حدیدی که در روایات امامیه وارد شده، ابزار تیزوبرنده است نه فلز خاص.از نظرما گرچه کمال ذبح در عدم آزار و اذیت ذبیحه بوده و این مقصود جز با تیزبودن ابزار ذبح که به تسریع ذبح کمک می کند،میسرنمی شود؛ اما صحیح است که بگوییم : تازمانی که وسیله آهنی موجود و دسترسی به آن میسور باشد،ذبح با غیر آن صحیح نیست. مضافا اینکه فتوای فقها و صریح روایات، ابتدا به تذکیه با آهن تصریح نموده و در صورت عدم وجود آهن ،اضطرار و عدم دسترسی به آن،تذکیه با غیر آهن نیز جایز است. به عبارت دیگر فقها و لسان روایات تذکیه با غیر آهن را در صورت نبود آهن،اضطرار ،خوف از حرام شدن ذبیحه و...!تجویز می کنند.از طرفی تیز بودن ابزاردرذبح به معنای قبول مطلق ابزار تیز نبوده بلکه مراد ابزار تیزی است که مخصوص بریدن و جداکردن باشندنه هر ابزارتیز؛ براین مدعا دلائلی نیز اقامه شده است.برخی از روایات از دندان وناخن به عنوان ابزار ذبح نام برده ،به طور کلی دراینکه ازناخن ودندان می توان به عنوان ابزار ذبح بهرهجست،نیز نزد فریقین اختلاف است؛ اکثر امامیه به جواز ذبح با این دو معتقدند ،عامه هم در این مساله اختلاف دارند.به نظرما باتوجه به بیان نظرات مجوزین ومانعین و پاسخ هایی که می دهیم، ذبح با دندان وناخن درصورت فقدان و نبود ابزارمناسببرای ذبح، بلامانع است ؛زیرابا نظر به فتاوی امامیه و روایات منقوله درباب ذبح که اساس ومعیاردرذبح حیوان را فری اوداج،قطع حلقومو خروج دم دانستند، می توان درصورت اضطرار وعدم دسترسی به حدید،ازدندان وناخن ،به عنوان ابزارذبح، بهره جست؛ چنانکهدرذبح با ابزار دیگردرصورت فقدان حدیدو اضطراراشکالی نیست.پژوهش وتحقیقات انجام گرفته درباره ابزارذبح بیشتر به دوملاک )حدید و تیز بودن( ابزار ذبح پرداخته، درحالیکه ما با بررسی کتابخانهای و روش توصیفی-تحلیلی در یافتیم؛ علاوه بر این دوملاک، ملاکاتی دیگر نظیرعدم زجر و آزار حیوان،راحتی جان دادن،ابزارذبح ،حدید ،دندان وناخن ،امامیه، عامه! قطع حلقوم وجاری شدن خون و نیز تاثیرات بهداشتی و پزشکی مورد توجه می باشد.