تحولات اجتماعی تشکیل مجلس شورای ملی

این مطالعه به بررسی تحولات اجتماعی تشکیل مجلس شورای ملی پرداخته است. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه، تسریع در فراهم آوردن مقدمات تشکیل مجلس اول شورای ملی به یکی ازمهم-ترین دغدغه های مشروطه خواهان تبدیل شد. تحقق این مهم در نخستین گام، مستلزم تشکیل شورای عالی دربار و تدوین نظام نامه انتخاباتی و پس از آن برگزاری انتخابات،بر اساس مفاد مندرج در آن بود.برگزاری این انتخابات اما در روند خود با چالش هائی مواجه گردید. در نتیجه ی مبارزات گسترده ی مردم و اتحاد و اتفاق طبقات مختلف در برابر استبداد حاکم، سرانجام در تاریخ ۱۴ جمادی الثانی ۱۳۲۴، فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه صادر شد. این مسئله در ابتدای امر با استقبال مردم و آزادی خواهان مواجه گردید؛ زیرا به صراحت به تشکیل مجلس شورای ملی و تدوین نظام نامه ی انتخاباتی اشاره کرده بود، اما پس از انتشار فرمان، مشروطه خواهان آن را کافی ندانسته و به جمع آوری نسخ فرمان پرداختند؛ چون نه تنها از توده ی مردم یعنی ملت نامی در آن برده نشده بود، که برخی مفاد آن نیز دارای ابهام بود و این احتمال وجود داشت که مورد استفاده ی سوء مخالفان مشروطیت قرار گیرد. بر اثر اعتراضات وارده، مقرر شد جلسه ی مشترکی بین نمایندگان آزادی خواهان و مشیرالدوله تشکیل شود و درباره ی نکات مبهم فرمان، بحث و تبادل نظر صورت گیرد و در نتیجه ی این جلسه و با همکاری صدراعظم، مظفرالدین شاه فرمان دیگری صادر کرد که متمم فرمان نخست بود. انتشار این فرمان با رضایت عمومی و پایان تحصن سفارت انگلیس و مهاجرت قم همراه بود.بدین صورت مشروطیت سبب ورود ایرانیان به دنیای جدید شد و فصل نوینی را در مناسبات اجتماعی سیاسی ملت ایران گشود. با این نهضت، استبداد مهار شد و نهادهای دموکراتیک پدیدار گشت. در راس این نهادها مجلس قرار داشت که اساس نظام مشروطه به حساب می آمد و از آن جا که پایه و اساس حکومت از ملت و اراده ی عمومی ناشی می شد و این امر در مجلس متجلی می گردید، نماد واقعی مشروطیت و رکن رکین آن محسوب می شد. جایگاه واقعی مجلس نه به دلیل ترکیب نمایندگان آن، که ریشه در مبانی حقوقی نظام مشروطه و ملهم از قانون اساسی آن بود،که در صدد بود تا از بروز دیکتاتوری به هر شکل ممکن جلوگیری شود و مجلس را در موضعی برتر قرار دهد.