عدالت نفسانی قاضی در فقه امامیه و حقوق ایران

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 193

فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JLVIE-23-81_002

تاریخ نمایه سازی: 27 خرداد 1402

چکیده مقاله:

چکیده فارسی: عدالت از جمله شرایط مهم قاضی از دیدگاه اسلام است. در قانون اساسی ایران نیز در ضمن اصل ۱۵۸، یکی از وظایف رئیس قوه قضائیه، استخدام قضات عادل و شایسته مقرر شده است. همچنین مطابق با اصل ۱۶۳ صفات و شرایط قاضی طبق موازین فقهی به وسیله قانون معین می شود. قانون گذار در آیین نامه جذب داوطلبان تصدی امر قضا مصوب ۱۳۹۲، عدالت را یکی از شرایط تصدی امر قضا تعیین کرده است. با توجه به اینکه مفهوم عدالت برگرفته از فقه امامیه است و مراد از عدالت نیز در نظام قضایی ایران همان عدالت مطرح شده در فقه است، نگارندگان به تبیین فقهی مفهوم عدالت می پردازند. شرط عدالت قاضی، مورد اتفاق کلیه ی فقهاء است. اما در این که عدالت، صرف حسن ظاهر است یا این که عدالت مجرد ترک معاصی است یا اینکه عدالت اجتناب از کبائر، حفظ از صغائر و محافظت بر مروت است یا این که عدالت عدم انجام معاصی از روی ملکه است یا ملکه ای نفسانی که فرد را به تقوی و مروت وادار می کند، بین فقهاء اختلاف است. طرفداران قول های اول، دوم و سوم قایل به عدالت عملی و طرفداران اقوال چهارم و پنجم، قایل به عدالت نفسانی هستند. در جمع بین نظرهای مزبور اگرچه می توان از باب جمع بین نظریه عدالت نفسانی و عدالت عملی، نظریه «عدالت نفسانی حداقلی» را مطرح کرد، و لیکن در باب قضا با توجه به خطیر بودن منصب قاضی، علی القاعده باید عدالت نفسانی حداکثری را در قاضی لحاظ کرد، منتها با توجه به پیچیدگی خاص عدالت نفسانی و نادرالوقوع بودن آن، مرتبه پس از عدالت نفسانی؛ یعنی مرتبه «عدالت قریب به عدالت نفسانی» که مرتبه ای بالاتر از «عدالت نفسانی حداقلی» می باشد، معتبر است و در اعتبار این مرحله از عدالت در قاضی با توجه به اهمیت بسزای منصب قضا، فرقی بین قاضی مجتهد و ماذون نیست.

نویسندگان

علی اکبر ایزدی فرد

استاد دانشگاه مازندران

حسین کاویار

استادیار گروه حقوق دانشگاه اراک

سید مجتبی حسین نژاد

استادیار موسسه آموزش عالی پارسا- بابلسر

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • آخوند خراسانی، محمد کاظم (۱۴۰۹ ق)، کفایه الاصول، قم: موسسه ...
  • آشتیانی، محمد حسن (۱۴۰۴ ق)، کتاب القضاء، چاپ دوم، قم: ...
  • ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (۱۴۱۱ ق)، السرائر، ج ...
  • ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز (۱۴۰۶ ق)، المهذب، ج ۲، قم: ...
  • ابن حمزه، محمد بن علی (۱۴۰۸ ق)، الوسیله، چاپ اول، ...
  • ابن فهد حلی، احمد بن محمد (۱۴۰۹ ق)، الرسائل العشر، ...
  • ابن منظور، ابی الفضل جمال الدین (۱۴۰۵ ق)، لسان العرب، ...
  • ابو البرکات، احمد الدردیر (بیتا)، الشرح الکبیر، ج ۴، بیروت: ...
  • امامی، حسن (۱۳۷۲ ش)، حقوق مدنی، ج ۶، چاپ سوم، ...
  • انصاری، مرتضی (۱۴۱۴ ق)، رسائل الفقهیه، چاپ اول، قم: مطبعه ...
  • انصاری، مرتضی(۱۴۲۸ ق)، فرائد الاصول، ج ۴، قم: مجمع الفکر ...
  • انصاری، مرتضی (۱۴۱۵ ق)، قضاء و شهادات، چاپ اول، قم: ...
  • انصاری، مرتضی (بیتا)، کتاب الصلاه، ج ۱ و ۲، نسخهی ...
  • خوانساری، احمد (۱۳۵۵ ش)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ...
  • خویی، ابوالقاسم (۱۴۱۰ ق)، محاضرات فی اصول الفقه، ج ۲، ...
  • دسوقی، شمس الدین محمد بن عرفه (بیتا)، حاشیه الدسوقی علی ...
  • دهخدا، علی اکبر (۱۳۷۷ ش)، لغت نامه، ج ۱۰، چاپ ...
  • دیانی، عبدالرسول (۱۳۸۵ ش)، ادلهی اثبات دعوی در امور مدنی ...
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد (۱۴۰۴ ق)، المفردات فی ...
  • راوندی، قطب الدین (۱۴۰۵ ق)، فقه القرآن، ج ۱، چاپ ...
  • سبزواری، محمد باقر (بیتا)، ذخیره المعاد، ج ۲، چاپ سنگی، ...
  • سرخسی، شمس الدین (۱۴۰۶ ق)، المبسوط، ج ۱۶، بیروت: دارالمعرفه ...
  • سمرقندی، علاء الدین (۱۴۱۴ ق)، تحفه الفقهاء، ج ۳، چاپ ...
  • سید عاملی، محمد بن علی موسوی عاملی (۱۴۱۰ ق)، مدارک ...
  • شربینی، محمد (۱۹۵۸ م)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ ...
  • شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۴ ق)، الدروس الشرعیه، ج ...
  • شهید اول، محمد بن مکی (۱۲۷۲ ق)، الذکری، چاپ سنگی، ...
  • شهید اول، محمد بن مکی (۱۳۷۲ ش)، القواعد و الفوائد، ...
  • شهید ثانی، زین الدین الجبعی العاملی (۱۴۱۳ ق)، الروضه البهیه، ...
  • شهید ثانی، زین الدین الجبعی العاملی (۱۴۱۶ ق)، مسالک الافهام، ...
  • شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (۱۴۰۴ ...
  • شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (۱۴۱۸ ...
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن بن علی (بیتا)، ...
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن بن علی (۱۴۱۷ ...
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن بن علی (۱۳۵۱ ...
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن بن علی (بیتا)، ...
  • شیخ مفید، ابی عبدالله محمد بن نعمان (۱۴۱۰ ق)، المقنعه، ...
  • طباطبایی یزدی، محمد کاظم (۱۳۷۶ ش)، سوال و جواب، به ...
  • طباطبایی یزدی، محمد کاظم (۱۴۲۰ ق)، عروه الوثقی، ج ۳، ...
  • طبری، ابی جعفر محمد بن جریر (بیتا)، جامع البیان، ج ...
  • علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۰ ق)، ارشادالاذهان، ج ۲، ...
  • علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۳ ق)، قواعد الاحکام، ج ...
  • علامه حلی، ابو منصور حسن بن یوسف (۱۴۱۵ ق)، مختلف ...
  • عمید زنجانی، عباس علی (۱۴۲۱ ق)، فقه سیاسی، ج ۱، ...
  • فاضل الآبی، زین الدین ابی علی الحسن بن ابی طالب ...
  • فاضل لنکرانی، محمد فاضل (۱۴۲۰ ق)، تفصیل الشریعه- القضاء و ...
  • فاضل مقداد، جمال الدین (۱۳۴۳ ش)، کنز العرفان فی فقه ...
  • فاضل هندی، بهاء الدین محمد بن حسن بن محمد اصفهانی ...
  • فخر المحققین، محمد بن حسن (۱۳۸۹ ق)، ایضاح الفوائد، ج ...
  • قدامه، ابی محمد عبدالله بن احمد محمد بن قدامه (بیتا)، ...
  • کاتوزیان، امیر ناصر (۱۳۸۵ ش)، اثبات و دلیل اثبات، ج ...
  • کاشانی حنفی، ابوبکر بن مسعود (۱۴۰۹ ق)، بدائع الصنائع فی ...
  • کرکی، علی بن حسین (۱۴۱۲ ق)، رسائل الکرکی، ج ۱ ...
  • کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ ق)، الکافی، ج۷، بیجا: ...
  • مجلسی، محمد باقر (۱۹۸۳ م)، بحار الانوار، ج ۶۸، چاپ ...
  • محقق اردبیلی، احمد مقدس اردبیلی (بیتا)، زبده البیان فی احکام ...
  • محقق اردبیلی، احمد مقدس اردبیلی (۱۴۰۴ ق)، مجمع الفائده و ...
  • محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن (۱۴۰۹ ق)، ...
  • ایزدی فرد، علی اکبر (۱۳۸۹ ش)، عدالت نفسانی حداقلی شهود، ...
  • ایزدی فرد، علی اکبر (۱۳۸۶ ش)، ویژگیهای تفسیر فقهی کنز ...
  • بازگیر، یدالله (۱۳۸۳ ش)، قانون مدنی در آیینهی آراء دیوان ...
  • بحرانی، یوسف (بیتا)، الحدائق الناضره، ج ۱۰ و ۱۱، قم: ...
  • بهجت، محمدتقی (۱۴۲۰ ق)، جامع المسائل، چاپ اول، قم: انتشارات ...
  • بهوتی، منصور بن یونس (۱۴۱۸ ق)، کشاف القناع، ج ۶، ...
  • جصاص، ابی بکر احمد بن علی رازی (۱۴۱۵ ق)، احکام ...
  • جعفری لنگرودی، محمد جعفر (۱۳۸۱ ش)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ...
  • جندی، خلیل بن اسحاق (۱۴۱۶ ق)، مختصر خلیل، چاپ اول، ...
  • جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۴۰۷ ق)، الصحاح، ج ۲، چاپ ...
  • حائری شاهباغ، علی (۱۳۸۲ ش)، شرح قانون مدنی، ج ۲، ...
  • حرعاملی، محمد بن حسن (۱۴۱۴ ق)، وسائل الشیعه، ج ۱۱ ...
  • حسینی حائری، کاظم (۱۴۱۵ ق)، القضاء فی فقه الاسلامی، چاپ ...
  • حسینی شیرازی، سید محمد (۱۴۰۹ ق)، الفقه، بیروت: دارالعلوم ...
  • حسینی دشتی، مصطفی (۱۳۸۵ ش)، معارف و معاریف (دایره المعارف ...
  • حسینی عاملی، سید جواد بن محمد (بیتا)، مفتاح الکرامه، ج۱۰، ...
  • حسینی مراغی، میر عبدالفتاح (۱۴۱۷ ق)، العناوین، ج ۲، چاپ ...
  • حطاب الرعینی، ابی عبدالله محمد بن عبدالرحمن مغربی (۱۴۱۶ ق)، ...
  • حلبی، ابوصلاح (۱۴۰۳ ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: مکتب امیر ...
  • مظفر، محمد رضا (۱۳۷۰ ش)، اصول فقه، ج ۲، چاپ ...
  • مظفر، محمد رضا (۱۴۰۸ ق)، المنطق، قم: انتشارات فیروزآبادی ...
  • موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم (۱۴۲۳ ق)، فقه القضاء، ج ...
  • موسوی خمینی، روح الله (۱۳۹۰ ق)، تحریر الوسیله، ج ۱ ...
  • موسوی گلپایگانی، محمد رضا (۱۴۰۱ ق)، القضاء، ج ۱، قم: ...
  • مومن، محمد (۱۴۲۲ق)، مبانی تحریر الوسیله - القضاء و الشهادات، ...
  • نجفی، محمد حسن (۱۳۶۲ ش)، جواهر الکلام، ج ۱۱، ۱۳ ...
  • نراقی، احمد (۱۴۱۹ ق)، مستند الشیعه، ج ۴ و ۱۸، ...
  • وحید بهبهانی، محمد باقر (۱۴۱۷ ق)، حاشیه مجمع الفائده و ...
  • وحید بهبهانی، محمد باقر (۱۴۱۹ ق)، رسائل الفقهیه، چاپ اول، ...
  • نمایش کامل مراجع