ارزیابی مقایسه ای عملکرد ملکه های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی (Apis mellifera meda Skorikov ۱۹۲۹) در شرایط اقلیمی استان کردستان

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: استفاده از ملکه­ های اصلاح شده و دارای صفات مطلوب عملکردی و رفتاری از ارکان مهم موفقیت در امر پرورش زنبورعسل می­باشد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی عملکرد ملکه ­های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی با ملکه­ های شاهد (ملکه ­های بومی اصلاح نشده) در زنبورستان­ های بخش خصوصی استان کردستان طی سال­های ۱۳۹۶ الی ۱۴۰۰ اجرا شد. مواد و روش ­ها: در مطالعه­ ی حاضر، ملکه­های لایه­ی سوم که حاصل ملکه­های اصلاح شده طرح کلان اصلاح نژاد زنبورعسل ایرانی بودند، در شش زنبورستان­ بخش خصوصی استان کردستان در کنار ملکه­های بومی اصلاح نشده (به عنوان شاهد) از لحاظ صفات تولید عسل، بچه­دهی، زمستان گذرانی، رفتار آرامش روی قاب و رفتار تهاجمی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای ارزیابی ملکه ها، پرسشنامه­ های خاصی  طراحی و در اختیار زنبورداران قرار گرفت  تا ملکه های لایه سوم طرح را  به همراه ملکه های شاهد در زنبورستان خصوصی خود در سال های مورد مطالعه، ارزیابی نمایند. یافته ­ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ملکه روی همه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد معنی­ دار بود. اثر سال روی صفات تولید عسل و بچه­ دهی در سطح احتمال ۱ درصد و روی صفت آرامش روی قاب در سطح احتمال ۵ درصد معنی ­دار بود. اثر شهرستان، روی صفت بچه ­دهی معنی­ دار بود (۰/۰۱p<). همچنین، براساس نتایج به ­دست آمده، اثرات متقابل ملکه - سال و سال - شهرستان روی صفات بچه ­دهی و تولید عسل به ترتیب در سطح احتمال ۱ و ۵ درصد معنی­ دار بودند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کلنی­ های دارای ملکه­ های اصلاح شده، از لحاظ صفات بچه دهی، رفتار تهاجمی، رفتار آرامش روی قاب و زمستان گذرانی، نسبت به کلنی­ های دارای ملکه­ های بومی در شرایط اقلیمی استان کردستان، به طور معنی ­داری برتری داشتند (۰/۰۵ p<). برتری و پیشرفت نسبی قابل قبولی هم از لحاظ صفت تولید عسل در ملکه ­های اصلاح شده در تمام سال­ های مورد مطالعه در مقایسه با ملکه­ های بومی در شرایط اقلیمی استان کردستان مشاهده گردید ولی با توجه به وراثت پذیری پایین این صفت، این برتری و پیشرفت معنی­ دار نبود. نتیجه­ گیری: در مجموع، نتایج این تحقیق، پیشرفت و بهبود اصلاحی صفات هدف و برتری ملکه ­های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی را در مقایسه باملکه ­های بومی اصلاح نشده در شرایط اقلیمی استان کردستان، نشان داد. با عنایت به برتری و بهبودهای معنی­ دار در اکثریت صفات مورد مطالعه در ملکه ­های اصلاح شده حاصل از طرح کلان اصلاح نژاد زنبورعسل ایرانی، می­ توان استنباط کرد که زنبورعسل ایرانی از لحاظ ژنتیکی، ظرفیت اصلاح را دارد. بنابراین، پیشنهاد می ­شود در ادامه­ ی این تحقیق، با تلاش بیشتر در جهت تثبیت ژنتیکی بهبودهای حاصل و جلوگیری از هموزیگوسیتی آلل­ های جنسی که اثر مستقیم در کاهش عملکرد کلنی­ ها دارد و نیز استفاده از روش ­های نوین اصلاح نژادی در مقابله با مشکلات جدید صنعت زنبورداری اقدام شود.