کاربرد رمز در شعر خزعل الماجدی و نسیم شمال بر اساس نظریه زیبایی-شناسی انتقادی

ادبیات هر دوره‎ای متاثر از اوضاع و شرایطی است که با آن تعامل دارد. شعر خزعل ماجدی (متولد ۱۹۵۱) و نسیم شمال (۱۳۱۳- ۱۲۴۹) نیز متاثر از شرایطی است که از دیرباز، دشمنان برای عراق و ایران پدید آورده بودند. این دو شاعر در ابعادی گسترده و با نگرشی سلبی‎نگر، وضعیت جامعه خود را نقد کرده‎اند. نظریه زیبایی شناسی انتقادی به عنوان محصول مکتب فرانکفورت در قرن بیستم پا به عرصه وجود گذاشت و عمده‎ترین هدفش را می‎توان مخالفت با وضعیت موجود و درنهایت رهایی‎ انسان معاصر به‎عنوان موجودی آزاد دانست. جریان ادبی شعر عربی و فارسی به‎دلیل اشتراک در شرایط اجتماعی – فکری - سیاسی، تجربه‎های مشترکی را رقم زد که این تحول تقریبا هم در محتوا و هم در فرم آثار ادبی دو ملت قابل مشاهده است. یکی از مهم‎ترین عناصر شعری مشترک خزعل ماجدی - به عنوان شاعر عراقی - و نسیم شمال - شاعر ایرانی - روح و فضای انتقادی است که بر اشعارشان سایه افکنده است. شیوه به‎کار گرفته شده در نوشتار پیش رو، تطبیق اشعار دو شاعر ایرانی و عراقی براساس مکتب آمریکایی و برمبنای تحلیل و تفسیر کتابخانه‎ای است. این دو ادیب همچون نظریه‎پردازان مکتب فرانکفورت و نظریه زیبایی‎شناسی انتقادی، ایدئولوژیکی بودن هر نوع اثر ادبی و غیر ادبی را نفی می‎کنند و اصالتش را در استقلال آن می‎دانند. پژوهش حاضر بر آن است تا اصلی‎ترین دغدغه‎های فکری هردو شاعر را از چهار جنبه مشترک: رمز سیاسی، رمز اجتماعی، رمز اسطوری و رمز تاریخی که دارای بار نمادین است؛ ازنظر زیبایی‎شناسی انتقادی مقایسه و تحلیل کند. از تحلیل اشعار ایشان چنین استنباط می شود که ریشه تمام مشکلات ایران و جهان عرب براساس این نظریه، سلطه سیاسی حاکم است و راه ایجاد آزادی در جامعه، حذف سلطه‎گری در کشور است. خزعل ماجدی و نسیم شمال به طور رمزی اندیشه‎های ضد استعماری خود را بیان نموده و برای تجسم بخشیدن به واقعیت‎ کشور و تهییج جامعه از رمزهای اجتماعی و سیاسی و اسطوری و تاریخی کمک گرفته‎اند‎ تا بدین وسیله اهداف و ارزش‎های مورد نظر خود را رواج دهند.