کتیبه های نستعلیق جلوخان مسجد جامع عباسی اصفهان: بررسی اصالت تاریخی

در تحقیق حاضر اصالت تاریخی کتیبه های نستعلیق جلوخان مسجد جامع عباسی (شاه یا امام) اصفهان از طریق بررسی و مقایسه این کتیبه ها با یکدیگر و نیز با کاوش در عکس های تاریخی سنجیده و در باب خوشنویس آنها بحث شده است. جلوخان مسجد جامع عباسی اصفهان حاوی چهار قاب کتیبه نستعلیق است که در پژوهش های پیشین متن آنها را خوانده اند، اما تاکنون در هیچ تحقیقی اصالت تاریخی آنها را بررسی نکرده اند. با وجود این دانشوران پیشین همه این کتیبه ها را اصیل و متعلق به روزگار صفویان شمرده اند و خوشنویسی را که رقم او بر این کتیبه ها مندرج است، در زمره خوشنویسان روزگار صفویان دانسته اند. پرسش محوری این تحقیق از اصالت تاریخی کتیبه های یادشده است. این تحقیق با روش تحلیل و مقایسه و نیز سند پژوهی باستان شناسانه، و با به کارگیری ابزارهای مطالعه کتابخانه ای و بررسی میدانی و تحلیل عکس های تاریخی به پیش می رود. در این تحقیق پس از عکس برداری از جلوخان این بنا و فراهم کردن تصویری تخت از وضعیت امروزی دیوارهای جلوخان و نیز کتیبه های نستعلیق آن، جای کتیبه های نستعلیق جلوخان بر روی تصویر تخت و نقشه نشانه گذاری شده است. سپس تصویر تخت این کتیبه ها با یکدیگر مقایسه و تفاوت های آنها آشکار شده است. پس از آن با جستجو در عکس های تاریخی به دست آمده از مسجد جامع عباسی اصفهان، که وضعیت جلوخان این بنا را پیش از مرمت ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ ش نشان می دهد، وضعیت این کتیبه های نستعلیق بررسی شده است. این تحقیق نشان می دهد که بنا بر شواهد موجود در این کتیبه ها و نیز به شهادت عکس های تاریخی، کتیبه های نستعلیق واقع بر دیوار شرقی جلوخان، تا پیش از مرمت یادشده، کاملا تخریب شده و از دست رفته بوده است. بنا بر این هر دو افزوده مرمت سال های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ ش و فاقد اصالت تاریخی است. همچنین ادیب مجلسی، خوشنویسی که امروزه رقم او در قاب کتیبه های نستعلیق این بدنه مندرج است، به شهادت گزارش های تاریخی، نه خوشنویسی از روزگار صفویان، بلکه مربوط به روزگار معاصر است که در جریان مرمت ۱۳۱۵ و۱۳۱۶ ش، کتیبه های نستعلیق دیوار شرقی را نوشته است.