تاثیر تنش خشکی بر ویژگی های مورفولوژیکی و بیوشیمیایی برخی گونه های گل سوسن

سابقه و هدف: تنش خشکی از مهم ترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در جهان می باشد و متداول ترین تنشی است که بخش بیشتری از اراضی جهان را تهدید و باعث کاهش محصولات مختلف می شود. تنش های محیطی باعث تغییراتی در رشد و نمو گیاهان داروئی، مقدار و کیفیت مواد موثره آنها می شود که این ترکیبات گیاهان را در مقابل عوامل مزاحم خارجی و همچنین شرایط نامساعد محیطی حفاظت می کند تا گیاهان بتوانند به حیات خود ادامه دهند. استفاده از شیوه های کشت بافت گیاهان در شرایط آزمایشگاهی نسبت به کشت های مزرعه ای، محیط کنترل شده ای را برای مطالعات فیزیولوژیکی از قبیل اثرات تنش خشکی با استفاده از گیاهان فراهم کرده است تا با مدیریت عوامل محیطی بتوان به حداکثر محصول دست یافت.مواد و روش ها: این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه کشت بافت و بیوتکنولوژی دانشگاه محقق اردبیلی به منظور غربال گری درون شیشه ای سه گونه گل سوسن نسبت به تنش خشکی انجام گردید. فلس های سوخک درون شیشه ای tsingtauense .L، L. regale و L. ledebourii در محیط کشت پایه MS حاوی غلظت های مختلف پلی اتیلن گلیکول۶۰۰۰ (۰، ۵، ۱۰، ۲۰ و ۴۰ گرم در لیتر) کشت گردید پس از دو ماه شاخص های مورفولوژیکی گیاهچه های باززایی شده از قبیل ارتفاع گیاهچه، طول و تعداد برگ، تعداد سوخک، تعداد ریشه و وزن تر و همچنین شاخص های بیوشیمیایی مانند میزان پرولین، کربوهیدرات های محلول، فنل، فلاونوئید، آنتوسیانین، کلروفیل و کاروتنوئید در هر یک از تیمارها بصورت جداگانه اندازه گیری و مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته ها: در پژوهش حاضر از بین سه گونه گل سوسن فقط L. regale برگ تولید کرد نتایج نشان داد که ارتفاع گیاهچه، تعداد و طول برگ، تعداد سوخک و تعداد ریشه و وزن تر گیاهچه ها با افزایش تنش خشکی کاهش یافت. بیشترین تعداد سوخک از L. ledebourii، بیشترین تعداد ریشه از L. regale و بیشترین وزن تر از نمونه های tsingtauense.L بدست آمد. بیشترین مقدار فنل و کاروتنوئید از L. regale و بیشترین مقدار پرولین از L. ledebourii حاصل شد در حالی که tsingtauense.L نسبت به گونه های دیگر از فلاونوئید، آنتوسیانین و کلروفیل بیشتری برخوردار بود. طبق نتایج بدست آمده میزان پرولین، فلاونوئید و آنتوسیانین همبستگی مثبتی با میزان تنش خشکی داشت ولی بیشترین میزان کربوهیدرات های محلول و فنل از تیمار ۱۰ گرم در لیتر پلی اتیلن -گلیکول و بیشترین مقدار کاروتنوئید نیز از غلظت ۵ گرم در لیتر پلی اتیلن گلیکول بدست آمد. نتیجه گیری: در پژوهش حاضر تنش خشکی با کاهش طویل شدن و تقسیم سلولی و با تاثیر بر روی فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و هورمونی شاخص های رشدی گیاهچه های گونه های گل سوسن را کاهش داد در حالی که میزان شاخص-های بیوشیمیایی نسبت به شاهد در شرایط تنش خشکی تجمع پیدا کردند. افزایش پرولین، کربوهیدرات های محلول و متابولیت های ثانویه علاوه بر افزایش عملکرد محصول، نوعی ساز و کار تحمل به تنش خشکی بوده و شاخصی جهت ارزیابی مقاومت گیاه به تنش خشکی محسوب می شود.