بررسی نظریه مصلحت سلوکیه در دیدگاه شیخ انصاری

از آن جا که دین مقدس اسلام دین عقلانیت است؛ همواره پیروان خود را از اتباع از ظن وگمان برحذر داشته و تنها قطع و یقین را ارزشمند می شمارد. اما از آن جا که برای استنباط احکام شرعی منابع قطعی محدود می باشند شارع مقدس برای برخی از ظنون اعتبار قائل شده است که اصطلاحا به این ظنون خاص، اماره گویند. اما دایره عمل به این امارات، زمان انفتاح باب علم (دسترسی به یقین) را نیز شامل می شود. در مقام استدلال و توجیه این مطلب اصولیون به سه دلیل تمسک جسته اند. برخی قائل به تصویب شده اند و برخی قائل به مصلحت تسهیل گردیده اند ولی شیخ انصاری قائل به مصلحت سلوکیه است؛ یعنی وقتی از اماره ای تبعیت می کنیم اگر خلاف واقع باشد مصلحت واقع فوت می شود و مصلحتی در مودای اماره ایجاد نمی شود (برخلاف قول به تصویب) اما سلوک اماره مصلحتی دارد که جابر آن مصلحت فوت شده است. در زمینه این نظریه اشکالات زیادی وجود دارد. ولی مهمترین اشکال، آن است که در عالم واقع فرقی بین سلوک اماره و عمل به مودای آن نیست؛ پس وجود مصلحت در سلوک اماره یعنی وجود مصلحت در مودای آن و این همان قول به تصویب است. اما در پاسخ باید توجه داشت که سلوک و اطاعت از اماره امری است قلبی که با عمل به مودای اماره که امری جوارحی است متفاوت می باشد. پس می توان از نظریه مصلحت سلوکیه دفاع نمود.