اثر ترکیب های کشت مخلوط سه گانه تاخیری چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) بر عملکرد و اجزای عملکرد

در بوم نظام های کشاورزی، فشرده سازی پایدار به معنای بهبود خدمات بوم نظام ، افزایش یا حفظ میزان تولید، همراه با کاهش نهاده ها مطرح شده است. کشت مخلوط از جمله نظام هایی هستند که از طریق بالا بردن تنوع و پیچیدگی افزایش پایداری سیستم را به دنبال خواهند داشت. بر این اساس، به منظور بررسی و مقایسه ترکیب های مختلف کشت مخلوط تاخیری سه گونه زراعی چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) سری های جایگزینی بر عملکرد و اجزای عملکرد، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار و شش تیمار انجام گرفت. به دلیل طولانی بودن دوره رشد چغندرقند دو گونه لگوم (نخود و ماش) به عنوان گیاه همراه در طول دوره رشد این گیاه کاشته شد. تیمارها شامل نسبت های مخلوط ۷۵ درصد چغندرقند + ۲۵ درصد لگوم (نخود و ماش)، ۵۰ درصد چغندرقند + ۵۰ درصد لگوم (ماش و نخود) و ۲۵ درصد چغندرقند + ۷۵ درصد لگوم (ماش و نخود) و کشت خالص نخود (C)، ماش (M) و چغندرقند (S) در سری های جایگزینی بود. تراکم مطلوب برای چغندر شش بوته در مترمربع و برای نخود و ماش ۲۰ بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه شامل اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در نخود و ماش و برای چغندرقند شامل عملکرد تر و خشک غده، عیار قند و عملکرد قند و نسبت برابری زمین بود. نتایج نشان داد که اثر ترکیب­های کشت مخلوط بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک نخود و ماش معنی­دار (۰۵/۰≥p) بود. همچنین در مورد صفات مورد مطالعه چغندرقند نیز به جز صفت وزن خشک غده که در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود، سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد، بیشترین عملکرد دانه نخود مربوط به تیمار خالص (C) (با ۲۹۱۲ کیلوگرم در هکتار) بود و بالاترین عملکرد ماش را تیمار خالص (M) (با ۸۳/۱۲۴۷ کیلوگرم در هکتار) به خود اختصاص داد. همچنین در مورد عملکرد غده تر چغندر نیز بالاترین مقدار عملکرد را تیمار خالص ( (S(با ۶۵۲۴۲ کیلوگرم در هکتار) دارا بود. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان داد که بالاترین LER را نسبت ۷۵ درصد لگوم (نخود و ماش) و ۲۵ درصد چغندرقند به میزان ۵۳/۱ به خود اختصاص داد و کمترین آن را نسبت ۲۵ درصد لگوم (نخود و ماش) و ۷۵ چغندرقند به میزان ۶۱/۰ دارا بود. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که استفاده از نظام کشت مخلوط چغندرقند با لگوم اثربخش بوده و به عنوان راهکار مناسبی در راستای تولید چغندرقند و لگوم نسبت به نظام های تک کشتی می باشد.