به گزینی ژنوتیپ های نخود کابلی (Cicer arietinum L.) برای تحمل به شوری در مرحله گیاهچه ای

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: نخود گیاهی با ارزش غذایی و اقتصادی بالا ولی حساس به تنش شوری است. امروزه، پژوهش های زیادی به منظور شناخت ارقام متحمل به تنش شوری نخود در راستای افزایش عملکرد آن در خاک های شور صورت گرفته است. با توجه به اهمیت این محصول، لزوم کشت آن در مناطق کمتر حاصلخیز به منظور افزایش پایداری و حاصلخیزی خاک و از طرفی کمبود ارقام نخود مقاوم به شوری گزینش ارقام مقاوم به شوری ضروری است. لذا در پژوهش حاضر، ۷۲ ژنوتیپ نخود تیپ کابلی انتخاب و از لحاظ میزان تحمل در برابر تنش شوری مورد بررسی و گزینش قرار گرفتند. مواد و روش ها: در این مطالعه، بذر ۷۲ ژنوتیپ نخود تیپ کابلی از بانک بذر پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد تهیه و در شرایط هیدروپونیک در گلخانه کشت شدند. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار با اعمال تنش شوری ۱۲ دسیزیمنس بر متر کلرید سدیم از یک هفته بعد از سبز شدن انجام شد. چهار هفته بعد از شروع تنش، صفات مختلف آن مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: ژنوتیپ ها بر اساس بقاء در سه گروه اول (۱۰۰-۷۶ درصد)، دوم (۷۵-۵۱) و سوم (۵۰-۲۶) دستهبندی شدند. نتایج نشان داد که ۵۳ ژنوتیپ (معادل ۷۴ درصد) در محدوده بقای بیشتر از ۷۶ درصد قرار گرفتند و بخش عمده آن ها دارای بقای ۱۰۰ درصد بودند. همچنین، هیچ یک از ژنوتیپ ها بقای کمتر از ۲۵ درصد نداشت. بیشتر ژنوتیپ ها در زمان برداشت در مرحله رویشی قرار داشتند و تنها ژنوتیپ های MCC۱۲۹۹، MCC۱۲۵۴، MCC۱۱۳۴ ، MCC۱۰۵۸ و MCC۱۰۳۷ در مرحله گلدهی بودند و دامنه بقای بیشتر از ۷۵ درصد داشتند. با افزایش درصد بقاء، تعداد شاخه های فرعی افزایش یافت. درصد بقاء برگ در دامنه بقاء ۵۱-۷۵ درصد بیشترین مقدار این شاخص (۷۶/۷۸ درصد) را نشان داد. در دامنه بقاء ۵۱-۷۵ درصد بیشترین مقدار سدیم (۱۱/۰۹ میلی گرم در گرم وزن خشک) مشاهده شد. اما، مقدار پتاسیم با افزایش درصد بقاء کاهش معنی داری نشان داد. با افزایش درصد بقاء، میزان ماده خشک به طور معنی داری افزایش یافت و از ۲۶-۵۰ به ۵۱-۷۵ و ۷۶-۱۰۰ درصد به­ترتیب به ۱/۶ و ۱/۸ برابر رسید. نتایج تجزیه خوشه ای بیانگر برتری نسبی ژنوتیپ های گروه چهارم شامل MCC۱۰۵۸،MCC۱۲۹۱ وMCC۱۲۹۶ در بیشتر صفات مورد مطالعه بود. نتیجه گیری: به طور کلی، نتایج نشان دهنده مناسب تر بودن ژنوتیپ های متعلق به گروه چهارم به منظور استفاده از صفات برتر آن ها در تحمل به تنش شوری است.