پزشک خانواده شهری در نظام ارائه خدمات سلامت

مقدمه و هدف : برنامه پزشک خانواده شهری یکی از اصلاحات نسبتا بزرگ نظام مراقبت سلامت ایران است که از سال ۱۳۹۱ در استان های فارس و مازندران اجرا شد. نظر به گذشت نزدیک به ۵ سال از اجرای برنامه، این مطالعه با هدف شناخت دستاوردها و چالش های اجرای برنامه پزشک خانواده شهری از دیدگاه مدیران و مجریان انجام گرفت. پزشکی خانواده بیش از آنکه یک تخصص پزشکی باشد یک فلسفه ارائه خدمت است. توسعه روزافزون فناوری پزشکی بصورت شمشیر دو لبه ای از یک سو سرعت و کیفیت خدمات تشخیصی و درمانی را بالا برده است و از سوی دیگر هزینه های سلامت جامعه و بیش تشخیصی ها را افزایش داده است.روش کار: مطالعه از نوع مروری بوده که از طریق جستجو در پایگاه های اطلاعاتی؛ Google Scholar، PubMed ، Elsevier و ProQuest Scopus، در محدوده سال های ۲۰۲۲ – ۲۰۱۹ صورت گرفته است. جستجوی مقالات بر اساس کلید واژه های، پزشک خانواده شهری ، نظام ارجاع، خدمات سلامت و معادل انگلیسی Urban family doctor, referral system, health services انجام گردید. با استفاده از روش های مرور اطلاعات موجود در متون و مستندات، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با کلیدی و بحث گروهی متمرکز انجام پذیرفت. جلسات مصاحبه و بحث گروهی با طیف های متفاوتی از سیاست گذاران مرتبط با برنامه پزشک خانواده تا ارائه دهندگان خدمات صورت گرفت.یافته ها: نقاط قوت بارز طرح پزشک خانواده شامل: تشکیل پرونده سلامت, مراقبت بهتر و موثرتر از مادران باردار و کودکان زیر ۶ سال، دسترسی آسان روستاییان به پزشک و دارو، کاهش هزینه های درمان بود و از نقاط ضعف عمده آن، می توان به مراجعات بیش از حد و ازدحام بیماران در خانه های بهداشت، عدم تامین شغلی برای کارکنان، پرداخت نشدن به موقع حقوق و مزایای اعضای تیم سلامت ، محدود بودن زمان دسترسی به پزشک خانواده در روستا اشاره نمود.نتایج : با توجه به این که سیمای سلامت یک جامعه بر اساس شاخص های سلامت آن جامعه سنجیده شده و گذر سلامت را بر اساس روند تغییرات این شاخص ها طی زمان برآورد می کنند. ارزیابی تاثیر اجرای طرح پزشک خانواده بر شاخص های سلامت که از زیج حیاتی مراکز بهداشتی- درمانی روستایی کل کشور اخذ گردیده، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و مطالعه روند شاخص های فوق در طول سالیان گذشته می تواند به عنوان یکی از عوامل در ارزیابی طرح مذکور مورد استفاده قرار گرفته و برای سیاستگذاران و طراحان طرح نیز قابل توجه و راهگشا باشد. به منظور رفع نقاط ضعف و بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت مندی بیماران, مطرح می شود: تشکیل پرونده سلامت الکترونیکی برای جمعیت تحت پوشش, ایجاد انگیزه و توجیه پزشکان متخصص در نحوه برخورد با بیماران ارجاعی, باز تعریف دقیق جمعیت تحت پوشش, حل مشکلات معیشتی اعضای تیم سلامت, و پرداخت به موقع حقوق و مزایای آنان. چارچوب کلی توانمندی های مورد انتظار از متخصصان پزشکی خانواده در تمام کشورها مشابه است اما محتوای این توانمندیها با توجه به نیازمندیها و الزامات نظام خدمات سلامت در کشورها می تواند کاملا متفاوت باشد. ویژگی دیگر مورد نظر در تخصص پزشکی خانواده ایران، نظام پرداخت مبتنی بر سرانه است که در همه این موارد، مردم و نظام سلامت را در برابر تقاضای القایی و اولویت یافتن پروسیجر ها بر مراقبتهای اولیه و آموزش سلامت محافظت خواهد کرد.