بررسی انتقادی تعاریف عقد در فقه امامیه و ارائه نظریه تفاوت بنیادین «ماهیت عقد» با «انعقاد عقد»

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 74

فایل این مقاله در 21 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_MADA-16-27_002

تاریخ نمایه سازی: 27 تیر 1402

چکیده مقاله:

ماهیت و نحوه کشف (یا برساخت) نهادهای اجتماعی و رابطه آن ها با اراده های انسانی، از مسائل مهم در مطالعات علوم انسانی هستند. پرسش اصلی این پژوهش، پرسش از ماهیت «عقد» به مثابه نهادی اجتماعی و نسبت اراده متعاملین با این نهاد است. در مورد چیستی نهاد عقد در طول تاریخ حقوق غربی و سنت اسلامی فقهای امامیه، نظریات و رویکردهای مختلفی وجود داشته است. مرور نظریات نشان می دهد که فقها عقد را به صور متعددی تعریف کرده اند. این تعاریف دارای سیری تاریخی بوده و دستخوش تغییراتی شده است؛ عده ای عقد را به مثابه «امر لفظی» و عده ای نیز آن را به مثابه «انشاء» و برخی دیگر آن را به مثابه «ربط» تعریف کرده اند. فرضیه این تحقیق آن است که در تمامی این تعاریف، یک مسئله اساسی نادیده انگاشته شده است و آن عدم تفکیک بین مفهوم «عقد» و «عقد بستن» است. در این تعاریف، عقد به مثابه یک نهاد اجتماعی مورد توجه واقع نشده است. به عبارتی، عقد در دو معنا می تواند مراد ما باشد: اولا به مثابه یک ماهیت و نهاد اجتماعی که در فقه امامیه برآمده از اراده شارع بوده و ماهیت آن توسط فقیه کشف می گردد و ثانیا به مثابه عملی توافقی بین دو اراده انسانی برای الحاق به چهارچوب شرعی که از قبل موجود می باشد. برای این کار سعی داریم با روش استنباطی و تفسیری و استدلالی به بررسی جدی تر متون فقها و حقوق دانان بپردازیم.

کلیدواژه ها:

ماهیت عقد ، انعقاد عقد ، عقد به مثابه لفظ ، Obligation ، عقد به مثابه عهد

نویسندگان

عطالله بیگدلی

استادیار دانشگاه جامع امام حسین

محمدرضا محمدی

دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن فهد حلی، جمال الدین احمد بن محمد، المهذب البارع ...
  • انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت ...
  • بهرامی احمدی، حمید، حقوق تعهدات و قراردادها با مطالعه تطبیقی ...
  • جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی، الروضه البهیه ...
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دوره حقوق مدنی: حقوق تعهدات (جلد اول)، ...
  • همو، مکتب های حقوقی در حقوق اسلام، تهران، کتابخانه گنج ...
  • حسینی حائری، سیدکاظم، فقه العقود، چاپ دوم، قم، مجمع اندیشه ...
  • حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد ...
  • حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر ...
  • حسینی واسطی زبیدی، سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر ...
  • سیوری حلی (فاضل مقداد)، جمال الدین مقداد بن عبدالله، کنز ...
  • طباطبایی قمی، سیدتقی، عمده المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم، ...
  • همو، مبانی منهاج الصالحین، قم، قلم الشرق، ۱۴۲۶ ق ...
  • طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیه المکاسب، قم، اسماعیلیان، ۱۴۲۱ ...
  • عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال الدین مکی، الدروس ...
  • همو، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث الدار ...
  • عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، بی جا، ...
  • عراقی، آقاضیاءالدین علی کزازی، حاشیه المکاسب، قم، غفور، ۱۴۲۱ ق ...
  • غروی اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین، حاشیه کتاب المکاسب، قم، انوار الهدی، ...
  • غروی نائینی، میرزا محمدحسین، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات ...
  • همو، کتاب منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تقریر موسی بن ...
  • قرشی بنابی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ...
  • کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، مفهوم ...
  • کاشف الغطاء نجفی، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهه ...
  • محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع ...
  • همو، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، ...
  • محقق داماد، سیدمصطفی، جلیل قنواتی، سیدحسن وحدتی شبیری، و ابراهیم ...
  • مروج جزائری، سیدمحمدجعفر، هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم، دار ...
  • مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات الفقه، قم، بی نا، بی تا ...
  • مصطفوی، سیدمحمدکاظم، فقه المعاملات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۳ ق ...
  • مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام امیرالمٶمنین‰، ۱۴۱۱ ...
  • همو، انوار الفقاهه کتاب البیع، قم، مدرسه الامام علی بن ...
  • موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، ۱۴۱۹ ...
  • موسوی خمینی، سیدروح الله، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و ...
  • موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهه فی المعاملات، قم، دفتر انتشارات ...
  • موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ...
  • نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ...
  • نجم آبادی، میرزا ابوالفضل، حاشیه المکاسب، تحقیق موسسه آیهالله العظمی ...
  • نمایش کامل مراجع