واکاوی معناشناختی رحمت در قرآن بر پایه روابط همنشینی واژگان

آشنایی با قواعد معناشناسی که یکی از شاخه های علم زبان شناسی به شمار می آید به انسان کمک می کند تا با تامل در سیاق و دقت در مجاورت کلمات، از افق نگاه گوینده یا نگارنده، به متن بنگرد و به زنجیره ای پیوسته از معنا دست یابد. واژه «رحمت» که موضوع این مقاله است، از صفات افعالی الهی است و انسان می تواند با فراهم آوردن زمینه های لازم به آن دست یابد. هدف پاسخ گویی به این پرسش است: «با توجه به روابط همنشینی» معنای رحمت در قرآن چیست؟». روش گردآوری مطالب از گونه «کتابخانه ای» و روش پژوهش توصیفی - تحلیلی با هدف کشف معنای رحمت از طریق همنشین های آن در کاربردهای قرآنی سامان یافته است. دستاورد پژوهش شامل برخی واژه های فعال مثبت در کسب رحمت (اطاعت و درخواست رحمت) واژه های فعال منفی (ناسپاسی و گناه) واژه های منفعل از وجود رحمت (زنده شدن زمین و نرمخویی)، واژه های ملازم رحمت (خدا و ایمان و عمل صالح) است. بر پایه یافته های پژوهش، معنای نسبی «رحمت» در قرآن» «حمایت و پشتیانی» است با دو زیرشاخه: «حمایت عام» که همه موجودات را دربر می گیرد و «حمایت خاص» که از سوی خدای متعالی، فقط به مومنان بانقوا هدیه داده می شود.