توازن: رویکرد دستوری - بلاغی

تکرارهای کلامی را که دارای اجزای نحوی یکسان، الگوی قرینه و همانند هستند توازن نحوی میگویند. توازن نحوی، یعنی برخورداری سطح و ظاهر کلام از یک الگوی نحوی مشابه و موازی که زبان را از حالت هنجار و عادی متمایز کند. هدف اینپژوهش توصیفی- تحلیلی بررسی انواع توازن نحوی در برخی متون کلاسیک فارسی طبق طبقهبندی و تحلیل کتاب «جملاتخلاقانه» اثر ویرجینیا تافت است. انواع گونههای توازن نحوی در متون ادبی فارسی الگوهای نحوی بسیار متنوعی دارند، اجزای نحوییکسان و الگوهای نحوی مشابه، در ایجاد موسیقی و آفرینش زیبایی تاثیر بسیار داشته است. توازن نحوی اصطلاحیست که به شیوههای گوناگون در الگوهای منظم نحوی کلام اطلاق می شود و در شعر، نثر و سخنرانی برای تاثیرگذاری بر مخاطب از آن استفاده میشود. در انگلیسی بحث از توازن در نحو و بلاغت به کار رفته است، واحدهای دخیل در توازن همه عناصر صرفی و نحوی مانند اسم، فعل، صفت، قید، حروف ربط، جملهواره. . . در قالب نقشهای نحوی متفاوت هستند. توازن نحوی، ساختار ساده و پیچیده دارد. در توازن نحوی ساده فقط یک نقش دستوری به شیوه ساده تکرار میشود. اما در توازن نحوی پیچیده نقشهای نحوی گوناگون، در یک بند ترکیب میشوند که شواهد زیادی در کلیلهودمنه دارد. براساس اصلی کلی، تنها الگوهای گرامری مشابه توازن نحوی ایجاد می کنند و نویسندگان برای ایجاد این الگوی مشابه از راهکارهایی مانند حذف یا اضافه استفاده می کنند. در برخی جملات گلستان سعدی عامل مهم ایجاد توازن حذف است. مبحث توازن در کتابهای دستوری فارسی چندان مطرح نشده است، ولی معادلهایی در بلاغت دارد؛ مانند موازنه، تنسیقالصفات، اعداد، قلب، ترصیع، لفونشر، تقسیم که عموما برای شعر به کار رفته است، از این رو این پژوهش ساختهای توازن نحوی در نثر فارسی را بررسی کرده است و بیشتر شواهد برگرفته از کتاب گلستان سعدی و کلیلهودمنه می باشد.