کاربست الگوی ارتباطی یاکوبسن در تحلیل نقش های زبانی «قصه شیخ صنعان» عطار نیشابوری

«ارتباط» برای رومن یاکوبسن(۱۸۹۶-۱۹۸۲) زبان شناس و نظریه پرداز روسی، نیروی اصلی شکل دهنده فرم و جایگاه رخداد زبانی است که علاوه بر تعیین ترکیب بندی، کارکردهای گوناگون آن را هم مشخص می کند. بر این اساس، هر متنی برخوردار از الگوهای مجازی ارتباطی است که ساختار این الگوها درون شش عنصر: فرستنده، گیرنده، موضوع، تماس، پیام و رمزگان هویت می یابد. شدت و ضعف این ارتباط ها و فراز و فرود آن ها، تعیین کننده کارکرد و شکل متن است؛ یعنی به نسبت این که، کانون ارتباط در کدام عنصر متمرکز باشد، نقش و کارکرد متن مشخص می گردد. پژوهندگان جستار حاضر، با تکیه بر نظریه ارتباطی یاکوبسن، فرم و جایگاه ۴۱۸ گزاره شعری «قصه شیخ صنعان» را که روایتی از عطار نیشابوری (۵۴۰-۶۱۸ق) در منطق الطیر است، به شیوه محتوایی بررسی کرده سپس، با استفاده از توصیف هم بستگی ارتباط میان بیت ها را برای دست یابی به سطوح مختلف معنایی تحلیل کرده به این مهم دست یافته اند که، نقطه ثقل ارتباطی این روایت، روی عنصر گیرنده متمرکز است. پررنگ بودن این شگرد ارتباطی، سبب می شود که برابر با آرای یاکوبسن، روایت اخیر عطار، برخوردار از کارکرد ترغیبی باشد.