آشنایی‎زدایی در ساختار منظومه ی وامق و عذرای عصر صفوی با رویکرد فرمالیسم

آثار ادبی را با رویکردهای متنوعی می توان بررسی نمود که فرمالیسم یکی از این رویکردهاست و در آن مبحث آشنایی‎زدایی مطرح می‎شود. آشنایی‎زدایی با نگاهی ادبی به یک متن یا شعر می‎نگرد و شاخصه‎ها و عناصر موثر در بافت کلام را که سبب امتیاز و برجسته شدن یک اثر ادبی نسبت به دیگر آثار می شود؛ بررسی می کند. مثنوی «وامق و عذرا»ی عنصری از منظومه های زیبا و معروف غنایی به شمار می آید که نظیره های بسیاری از آن ساخته شده است. یکی از این نظیره ها اثر خواجه شعیب جوشقانی شاعر برجسته عصر صفوی است، دوره ای که در آن منظومه سرایی و داستان پردازی به ویژه نظیره پردازی رونق دارد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از شیوه مطالعات کتابخانه ای انجام شده است و هدف آن، دست‎ یافتن به عواملی است که سبب برجسته شدن این منظومه می شود. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که آشنایی زدایی و خلاقیت در سطوح مختلف منظومه خواجه شعیب دیده می‎شود و این شاعر خوش قریحه دربار شاه عباس صفوی با استفاده از هنجارگریزی (قاعده کاهی) و هنجارافزایی (قاعده‎افزایی) اشعارش را زیبا و تاثیرگذار نموده است.