شبیه سازی تولید و کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم های گرم و معتدل

سابقه و هدف: کلزا یکی از مهم ­ترین گیاهان روغنی در سراسر دنیا می­ باشد. کشت این گیاه به علت درصد روغن بالای آن (حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد روغن) می­ باشد. با این حال، در سال­ های اخیر سطح زیر کشت گیاه کلزا به علت کمبود آب کاهش پیدا کرده است. کاربرد ارقام مقاوم به خشکی و دارای کارایی مصرف آب بالا می ­تواند به توسعه سطح زیرکشت و افزایش تولید این گیاه کمک کند. بنابراین این مطالعه به منظور ارزیابی کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم ­های گرم و معتدل انجام شد.مواد و روش­ ها: هدف از این پژوهش بررسی ارقام مختلف به عنوان راهکاری برای افزایش تولید کلزا و بهبود کارایی مصرف آب این گیاه در اقلیم­ های مختلف در استان­ های خوزستان و لرستان بود. برای این هدف چهار شهرستان شامل دو شهرستان خرم ­آباد و کوهدشت در استان لرستان به عنوان اقلیم­ های معتدل و نیمه خشک و دو شهرستان دزفول و شوشتر در استان خوزستان به عنوان اقلیم ­های گرم و خشک انتخاب شدند. ابتدا داده ­های اقلیمی بلند مدت روزانه (شامل دمای کمینه و بیشینه، بارندگی و تابش روزانه) این شهرستان­ ها جمع ­آوری شد. ارقامی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند شامل Hyola۳۰۸ (زودرس)، Hyola۴۰۱ (متوسط­رس) و RGS۰۰۳ (دیررس) بودند. همچنین به منظور شبیه ­سازی رشد و عملکرد کلزا تحت مناطق مختلف از مدل APSIM-Canola استفاده گردید. در این مطالعه برای تمامی تجزیه ­های آماری و رسم شکل ­ها از نرم­ افزار OriginPro ۹.۱ استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که صفات مورد بررسی (شامل عملکرد دانه، زیست توده، کارایی مصرف آب، وزن دانه، تبخیر و تعرق واقعی، میانگین دما در طول دوره رشد و طول دوره رشد کلزا) تحت تاثیر رقم و منطقه (نوع اقلیم) قرار داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده در مجموع آزمایش ­های بلند مدت شبیه­ سازی بالاترین مقدار عملکرد دانه و کارایی مصرف آب (به ترتیب ۳۰۳۷ کیلوگرم در هکتار و ۹/۶ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) در سطح رقم متوسط رس Hyola۴۰۱ به دست آمد. همچنین نتایج مشخص نمود که مناطق معتدل و نیمه خشک نسبت به مناطق گرم و خشک مقدار عملکرد دانه، زیست توده و کارایی مصرف آب را به ترتیب ۲۵۰۷ کیلوگرم در هکتار، ۱۰۱۰۰ کیلوگرم در هکتار و ۷/۲ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر افزایش می ­دهد. تیمار خرم ­آباد × Hyola۴۰۱ به علت میانگین کمتر دما در طول دوره رشد (۹/۱۰ درجه سانتی­گراد) و طول دوره رشد (۹/۲۲۴ روز) بیشتر، بالاترین مقدار کارایی مصرف آب، عملکرد دانه و زیست توده (به ترتیب ۹ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، ۴۹۵۴ و ۱۷۹۴۳ کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد در حالی که کمترین مقدار صفات مذکور در تیمار دزفول × Hyola۳۰۸ (به ترتیب ۵ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، ۱۳۶۹ و ۵۵۱۴ کیلوگرم در هکتار) ثبت گردید.نتیجه ­گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که توسعه کشت کلزا در مناطق معتدل می ­تواند در جهت افزایش تولید این گیاه در کشور و در راستای پایداری سیستم­ های کشت کلزا قرار گیرد. همچنین استفاده از یک رقم متوسط­ رس مانند Hyola۴۰۱ در هر دوی اقلیم­ های معتدل و گرم می­ تواند از طریق تولید بیشتر به ازای آب مصرفی باعث افزایش کارایی مصرف آب و پایداری سیستم ­های تولید کلزا مورد توجه قرار بگیرد.