استقلال کوزوو: بررسی مشروعیت جدایی یک جانبه در حقوق بین الملل

ایالت کوزوو در ۱۷ فوریه ۲۰۰۸ علی رغم اعلام مخالفت شدید صربستان، روسیه و چین، اعلامیه استقلال خود را صادر نمود که تا زمان نگارش این مقاله از سوی ۴۱ کشور به رسمیت شناخته شده است. علمای حقوق بینالملل در خصوص مشروعیت جدایی یک جانبه در حقوق بینالملل، دو موضع متفاوت اتخاذ کردهاند. گروه اول بر این اعتقادند که در حقوق بینالملل، حقی برای مردم ساکن در قسمتی از سرزمین یک دولت برای جدا شدن یک جانبه و بدون کسب رضایت دولت پیشین وجود ندارد و قواعد حقوق بینالملل از جمله اصل حفظ تمامیت ارضی دولتها از یکپارچگی سرزمینی کشورها حمایت میکنند. اما گروهی دیگر بر این باورند که در نظام حقوق بینالملل قاعدهای در مورد «حق جدا شدن» یا «ممنوعیت جدا شدن» یک جانبه قسمتی از سرزمین یک دولت، نفیا یا اثباتا وجود ندارد و دولت جدید درصورتی که بتواند به صورت موثر به اعمال حاکمیت بپردازد، موجودیت آن به عنوان تابع جدید حقوق بینالملل قابل پذیرش خواهد بود. در این مقاله پس از بررسی دو رهیافت فوق الذکر، مورد کوزوو به عنوان آخرین دولتی که به صورت یک جانبه اعلام استقلال نموده واکنش و موضع جامعه بینالمللی جهت تبیین عملکرد جدید دولتها در این ارتباط مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فرضیه مورد نظر نگارنده آن است که قضیه کوزوو نشان می دهد که نظریه دوم در نظام حقوق بینالملل کنونی بیش از رهیافت اول میتواند بیانگر رویه و عملکرد دولتها باشد، مضاف بر آنکه به نظر می رسد به موجب قاعدهای در حال ظهور که حق تعیین سرنوشت خارجی را در موارد نقض سیستماتیک حقوق بشر قابل مطالبه میداند، می توان اعلام استقلال کوزوو را مشروع دانست.