بعد اجتماعی عدالت در اسلام: سهم الهیات

هر بحثی از عدالت یا عدل در زمینه اسلامی، باید با مفاهیم کلیدی تعادل یا میزان( المیزان ) و اعتدال یا حد وسط (وسطیه) مرتبط باشد. اعتدال به معنای ایجاد تعادل بین دو حد افراط و تفریط است. برقراری این تعادل، دستاورد عدالت است. به این دلیل که صفت خاصی از عدالت (عدل )، میزان (المیزان ) یا تعادل است. قرآن چنین توصیفی از عدالت خداوند بدست می دهد: «و ما ترازو (موازین) عدل را برای روز قیامت قرار می دهیم، آنگاه به هیچ کس در هیچ چیزی ستم نمی شود و اگر چیزی یا عملی هم وزن دانه خردلی باشد آن را هم به حساب می آوریم و کافی است که حسابگر باشیم [انبیاء (۲۱): ۴۷]. بنابراین، نتیجه می شود که عدالت، همان اعتدال است، یعنی دستیابی به اعتدال، دستاورد عدالت است. این مطلب، نه تنها در مورد عدالت خداوند بلکه در مورد عدالت انسان ها نیز صدق می کند. همان طور که ابن خلدون اشاره کرده است، «عدالت، ایجاد تعادل در میان بشریت است. این به عدالت اجتماعی ارتباط دارد. این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف اعتدال در جامعه می پردازد که با همدیگر عدالت اجتماعی را تعریف می کنند. توجه و تاکید من بر دوگانه های خاصی، مثل ظاهر-باطن ، سنت-مدرنیته، خصوصی-عمومی، و خودمختاری و مقررات است تا از این رهگذر فهمی امروزین از اعتدال بپرورم، که شروط لازم عدالت اجتماعی را بجا آورد. سپس کارایی این تلقی از عدالت اجتماعی را درباره ی دو مسئله ی معاصر در جهان اسلام، یعنی فرقه گرایی و تخریب میراث، توضیح بدهم. بعد از آن، بحث مختصری در مورد الهیات اجتماعی {سعید} نورسی می آید، که آن را بعنوان چارچوبی برای بیان فهمی امروزین از عدالت اجتماعی، نشان داده ام .