بررسی اجمالی شاخص های سنجش فساد و پیشنهادهایی برای تدوین شاخص فساد اداری

«می‌دانید که والی و زمامدار بر نوامیس و نفوس و خون‌های مسلمانان و اموال و احکام و پیشوایی و زمامداری امت اسلامی نباید کسانی باشند که نسبت به اموال آنان حریص باشند و نه جاهل در احکام و امور و نه جفاکار و نه حیف و میل‌کننده و نه اهل رشوه و نه تعطیل‌کننده سنت». حضرت علی (ع)، نهج‌البلاغه، خطبه‌ ۱۳۱.

این گزارش در راستای وظیفه‌ محوله از سوی شورای هماهنگی دستگاه‌های نظارتی کشور به مرکز پژوهش‌های توسعه‌ و آینده‌نگری (به نیابت از سازمان برنامه و بودجه‌ کشور) برای پیشنهاد شاخص‌ها و نشانگرهای سنجش فساد تهیه و تنظیم شده است. این متن نوشتاری است آغازین و قصد آن روشن‌سازی ابعاد گوناگون ناظر بر ضرورت و تدوین شاخص‌های سنجش فساد است تا در گام‌های تفصیلی بعد، پس از ایجاد کارگروه در سازمان برنامه و بودجه، فرایند پژوهشی شاخص‌سازی آغاز شود. به همین اعتبار، نگارنده کوشیده است ضمن رعایت اختصار، اهم مضامین و نکات نظری و پژوهشی مرتبط را در قالبی فشرده اما گویا عرضه دارد.

در بخش اول به تعریف فساد و بحث پیرامون نکاتی در رابطه با تعریف ملحوظ در قانون ارتقای سلامت اداری فساد خواهیم پرداخت که ضمن طرح برخی از موارد آسیب‌شناسانه در ارتباط با تعریف طرح‌شده، زمینه را برای پیراستن سازه‌ فساد از سایر سازه‌های مرتبط اما بالقوه متمایز در پدیده‌ سلامت اداری فراهم آورد. در بخش دوم به ‌اجمال به سنخ‌شناسی شاخص‌های مطرح در مورد سنجش فساد دست خواهیم زد. در بخش سوم، روش‌های گوناگون سنجش فساد را از نظر خواهیم گذارند تا در بخش بعد از آن مطالعات برجسته‌ صورت گرفته در خصوص شاخص فساد در کشور را ذیل مضامین روش‌شناختی آن مد نظر قرار دهیم. بخش پایانی نیز به بحث در مورد گام‌های آغازینی اختصاص دارد که برای شاخص‌سازی فساد اداری پیشنهاد شده‌اند.