آثار اقتصادی و زیست محیطی موافقت نامه تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا: رویکرد GDyn-E

زمینه و هدف: پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی آزاد سازی تجاری و موافقت نامه های آزاد تجاری همواره مورد بحث بوده است. در همین راستا، در این پژوهش آثار اقتصادی و زیست محیطی کاهش تعرفه های وارداتی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در یک افق زمانی بلند مدت ۲۵ ساله تحلیل شده است. روش بررسی: در این پژوهش، تحلیل تجربی و کمی سازی نتایج بر اساس الگوی پروژه تحلیل تجارت جهانی انرژی محور پویا (GDyn-E) انجام شده است، الگوی ذکر شده، از نوع الگوی های تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE)، جهانی و چند منطقه ای است. با توجه به ماهیت بین المللی بودن تجزیه و تحلیل این پژوهش، یک الگو و پایگاه داده جهانی به منظور تحقق اهداف این پژوهش مورد نیاز بود، بنابراین، الگویGDyn-E  و نسخه ی ۱۰ پایگاه داده آن (منتشر شده در سال ۲۰۲۰) برای تجزیه و تحلیل انتخاب شد، این پایگاه داده کل جهان را پوشش می دهد. در این پژوهش، آثار اقتصادی و زیست محیطی موافقت نامه های آزاد تجاری ایران و اوراسیا طی دو سناریو (کاهش ۵۰ درصدی و کاهش ۱۰۰ درصدی نرخ تعرفه ها) با نرم افزار RunDynam تحلیل شده است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که با کاهش تعرفه ی دوجانبه، کل انتشار گاز CO۲ در ایران روند افزایشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO۲ بیشتر می شود و نیز کل انتشار گاز CO۲ در اوراسیا روند کاهشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO۲ کمتر می شود. نتایج این پژوهش در ارتباط با رفاه اقتصادی و تولید نشان می دهد که با کاهش تعرفه تجاری، رفاه و تولید در ایران روند افزایشی دارد و نیز رفاه و تولید در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ترتیب روند افزایشی و کاهشی را نشان می دهد. روند اثر تکنیک (فناوری) در ایران نزولی و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا صعودی است، اثر تکنیک بیانگر تغییر در فناوری تولید، به خصوص تغییر به سمت فناوری پاک است. با آزاد سازی تجاری، اثر فناوری در ایران به افزایش تخریب محیط زیست منجر شده است و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به کاهش تخریب محیط زیست منجر می شود و نشان می دهد که اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سمت فناوری پاک سوق داده می شود و در ایران از فناوری های پاک استفاده نشده است و یکی از دلایل آن می تواند ناشی از عدم قوانین سختگیرانه زیست محیطی در ایران باشد. بحث و نتیجه گیری: پیشنهاد می شود همگام با کاهش تعرفه تجاری و اعمال سایر مقررات مربوط به موافقت نامه، استفاده از قوانین زیست محیطی سختگرانه تر و نیز استفاده از فناوری های پاک و انتقال این نوع فناوری به کشور در دستور کار قرار گیرد.