شرح و تعلیقات تازه بر دیباچه رساله مفقود موسیقی انیس الارواح

موضوع مقاله حاضر یکی از مکتوبات عصر صفوی در باب موسیقی با عنوان انیس الارواح، اثر قاضیبنکاشف الدین یزدی، از طبیبان و عالمان دینی آن روزگار است. متاسفانه، اصل رساله مفقود شده و فقط ۵ نسخهخطی هم خانواده از دیباچه آن به جا مانده است. این دیباچه ۱۳۰۰ کلمه ای به نثر فنی مسجع و متکلف، و بااستخدام اسلوب ادبی رایج در آن دوره، یعنی براعت استهلال، نگاشته شده و مملو از اصطلاحات تخصصی علمادوار و موسیقی است که از نظر تاریخ نگاری موسیقی قدیم ایران و ادبیات آن حائز اهمیت است. در این پژوهش کهبه روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مواد، اسناد و نسخ خطی کتابخانه ای انجام شده، ضمن بررسی و بازسنجیاطلاعات موجود درباره هویت مولف و مخاطب آن، تاریخ تالیف اثر، و نسخه های موجود از آن، متن آن را بر اساسنسخه قدیمی کتابخانه مجلس ارائه کرده ایم. همچنین هدف اصلی تحقیق، اصلاح و تکمیل تعلیقاتی است کهنیمسده پیش، احمد گلچین معانی در شرح خود بر دیباچه انیس الارواح عرضه کرده است. برای این کار شواهدمتنی و تصویری دال بر استفاده اصطلاحی از این الفاظ را گرد آوردهایم که در نهایت، شمار آنها را به ۱۵۰ موردمی رساند. از یافته های پژوهش دست کم ۱۵ مورد از اصطلاحات موسیقایی است که در تحقیق مفصل قبلی ذکرنشده، و تعدادی از آنها عناوین تصانیف مشهور موسیقی در آن دوره اند. شمار چشمگیری از آثار از ساخته هایعبدالقادر مراغی و یا منسوب به او هستند که خود نشانگر جایگاه برجسته این موسیقی دان بزرگ دوره تیموری وشهرت تصانیف او، حتی نزد علمای دین از قبیل قاضیبن کاشف الدین، است که البته پیداست آشنایی خوبی با موسیقی داشته است.