انواع روایی شطح در آثار حلاج با تاکید بر دیوان حلاج

«سخنان خدازده»، «پارادکس های ملهم» و به اصطلاح عارفان «شطح» زبانی است آفریده اضطرار و اضطراب عارفی جان شیفته. عارفی که از یک سو در مواجهه با امری فرامنطق و بیان نشدنی قرار گرفته است و از دیگر سو مجبور به استفاده از ابزاری ناکارآمد چون زبان منطقی است. مخاطب منصف امروزین به دور از هیاهوی مخالفان و موافقان هیجان زده عرفان و شطح با کمک نظریات جدید ادبی به نظاره متونی می نشیند که از شطاحان به جا مانده است و در تلاش است با شناسایی عناصر این سخنان و دسته بندی موضوعی و روایی آنان، متون را بازخوانی کند. حسین منصور حلاج(۳۰۹۲۴۴ق) از قهرمانان داستان های عارفانه است. او که به بهانه شطحهایش به دار آویخته شد، گنجینه ای از انواع روایی شطح را در دیوان اشعارش به جا گذاشته است. در نوشتار پس از ارائه توضیحی لغوی و اصطلاحی از شطح، پیشینه و نظرات موافقان و مخالفان این مقوله را بازبینی کردیم. سپس انواع موضوعات شطح و شیوه هایی روایی آن را بررسی کردیم، در آخر با پیوند زدن این مفاهیم با دیوان حلاج کوشیدیم انواع روایی شطحیات این دیوان را دسته بندی کنیم. در نهایت اهم موضوعات شطح در دیوان حلاج را ذکر نمودیم.