ناباروری در مکتب طب سنتی ایران با محوریت دیدگاه حکیم محمد اعظم خان

مقدمه: باروری و داشتن فرزند سالم از شاخصهای ارزشمند در سلامتی افراد محسوب میشود. شیوع ناباروری در جهان علاوه بر بار اقتصادی درمان، سبب ایجاد مشکلات روانی قابل توجهی برای زوج نابارور شده، سلامت خانواده را تهدید میکند. با توجه به اهمیت موضوع، توجه به طب مکمل و استفاده از طب سنتی ایرانی میتواند راهگشا و کمک کننده باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علل نازایی از دیدگاه طب سنتی ایرانی با محوریت کتاب ارزشمند اکسیر اعظم حکیم محمد اعظم خان انجام شد. روش کار: این مطالعه به روش کتابخانهای بر اساس کتب مرجع، در دسترس و قابل اعتماد طب سنتی مانند قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحکمه و معالجات عقیلی با محوریت اکسیر اعظم انجام شد و در نهایت آنچه را که حکیم اعظم خان در خصوص اسباب نازایی توضیح داده، بیان شد. یافته ها: حکیمان طب ایرانی علت های مختلفی را به عنوان دلایل ناباروری در زنان و مردان به صورت جداگانه مطرح کرده و روشهای درمانی متفاوتی از گیاهان مفرده، داروهای ترکیبی، روش هایی که با اعمال دستی انجام می شود مانند حجامت، بادکش و ماساژ آورده و در انتهای روش درمانی نوع غذایی را که برای بیماری مفید است در قسمت غذا بیان کرده اند. علت های ناباروری را به دو دسته عامل مردانه و عامل زنانه تقسیم کرده و به وجود ماده منی در زن و مرد و نقش هر یک در باروری تاکید کردهاند. تولید کافی ماده منی در مرد و تخمک در زن به وجود سلامتی اعضای اصلی و رئیسه بدن (شامل قلب، مغز و کبد) بستگی دارد. با سلامتی اعضای تناسلی و تولید منی قابل باروری در هر دو و انزال هم زمان زن و مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی، باروری را امکان پذیر میدانستند. نتیجه گیری: با توجه به دقت نظر حکیم اعظم خان در توضیح علل نازایی و دسته بندی دقیق آنها، همچنین توصیف نحوه تشخیص و سیر درمان هر یک از علل نازایی، به نظر میرسد امروزه میتوان با تکیه بر نظرات ایشان در تحقیقات تجربی، روشهای درمان کارآمدتری را در ناباروری به دست آورد.