تعیین مناطق مستعد استحصال و ذخیره سازی آب باران با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS (مطالعه موردی: حوزه آبخیز رود سراب شهرستان خوشاب استان خراسان رضوی)

کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا موجب شکننده شدن شرایط زیستی شده است. بنابراین شناسایی محل­های مناسب جهت احداث سیستم­های جمع آوری آب باران یک گام مهم در راستای به حداکثر رساندن آب قابل دسترس برای کشاورزی و دیگر مصارف محسوب می­شود. با این حال انتخاب محل­ مناسب برای اجرای تکنولوژی­های مختلف سیستم­های جمع آوری آب باران در مقیاس بزرگ به دلیل نیاز به داده­ های زیست محیطی و زیر ساختی، یک چالش بزرگ تلقی می­شود. در این تحقیق عوامل تاثیر گذار بر نفوذ و ذخیره آب باران در پروفیل خاک در حوزه آبخیز رودسرآب شهرستان خوشاب مشخص شده و وارد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) گردید که در این راستا وزن معیارهای شش گانه کاربری اراضی، شیب، نفوذپذیری، بافت خاک، عمق خاک و بارندگی با استفاده از ابزار ext-AHP نرم افزار Arc GIS۹.۳ به ترتیب برای تولید رواناب ۴۲۸۱/۰، ۱۹۳/۰، ۰۷۲۴/۰، ۰۷۲۵/۰، ۰۴۱۴/۰ و ۱۹۲۴/۰و به منظور ذخیره رواناب معیار های پنج گانه کاربری اراضی، شیب، نفوذپذیری، بافت خاک، عمق خاک به ترتیب ۱۰۲/۰، ۰۴۵۸/۰، ۱۰۲/۰، ۵۰۴/۰ و ۰۲۴۵/۰ بدست آمد. بنابراین نتیجه می­شود که اثر کاربری برای هدف تولید رواناب و اثر بافت خاک به منظور ذخیره رواناب در منطقه از بقیه عوامل بیشتر است. پس از تعیین وزن هر یک از معیارهای مزبور نقشه پتانسیل تولید رواناب و ذخیره نزولات جوی جهت جمع آوری آب در محیط GIS به روش ترکیب خطی وزنی تهیه شد. در نهایت نقشه مناطق مناسب تولید و ذخیره آب باران بدست آمد. سپس با استفاده از روش شکست­های طبیعی هیستوگرام در محیط GIS به پنج طبقه خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف تقسیم شد، که از کل مساحت حوزه آبخیز مورد نظر (۸۲۰۰ هکتار) در مجموع ۵۸٪ از سطح حوزه دارای پتانسیل خوب و خیلی خوب برای ذخیره رواناب و ۱۹٪ از سطح حوزه دارای پتانسیل خوب و خیلی خوب برای تولید روناب هستند که در واقع نشان دهنده ظرفیت بسیار بالای این حوزه جهت ذخیره و استحصال رواناب است که بالاتر از ظرفیت آن برای تولید رواناب می باشد.