سیر تحول پژوهش های علم سنجی در ایران

هدف پژوهش حاضر شناخت سیر تحول پژوهش ها و مفاهیم علمی حوزه علم سنجی در ایران است. روش پژوهش، تحلیل هم واژگانی است که یک فن در تحلیل محتوا محسوب می شود و یکی از روش های علم سنجی است. جامعه این پژوهش شامل همه برون دادهای تولیدشده توسط پژوهشگران ایران در قالب کتاب ها، مقاله ها، پایاننامههای تحصیلی و طرح های پژوهشی حوزه علم سنجی در درون و بیرون از ایران، اعم از چاپی و الکترونیکی به زبان فارسی و زبان انگلیسی از بدو پیدایش این حوزه در سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۹۳ است. یافته های پژوهش شامل روند رشد تولیدات علمی، سطح و رویکرد پژوهش ها، مفاهیم پرکاربرد، سیر تحول مفهوم و روابط میان رشته ای این حوزه است. نتایج پژوهش نشان می دهد که از سال ۱۳۸۴ فعالیت های پژوهشی این حوزه در ایران جهش چشمگیری داشته و نرخ رشد متوسط آن ۳۲ درصد بوده است. همچنین در این سال ها تعداد ۱۸۰۰ مفهوم در پژوهش های این حوزه مطرح شده است. بررسی های دیگر نشان داده اند که مفاهیم «ارزیابی تولیدات علمی، تولید علم و تحلیل استنادی» به ترتیب با رویکرد کمی، از جمله مفاهیم غالب این حوزه در کشور هستند. همچنین ساختار مفهومی حوزه علم سنجی در طول زمان، دچار تغییرات عمده ای شده، به گونه ای که مفاهیمی در طول زمان محو و مفاهیم دیگری ظهور کرده است. نتایج دیگر پژوهش نشان داده که این حوزه با حدود ۲۲ رشته علمی، روابط میان رشته ای دارد و بیشترین ارتباط مفهومی را با رشته هایی همچون فناوری اطلاعات، علوم اجتماعی و مدیریت دارد. نتایج کلی پژوهش حاکی از جهش علمی این رشته در ایران در طیف کمی و تا حدودی کیفی است.