مدلسازی نیازهای زیستگاهی ماهی کولی ارومیه (Alburnus atropatenae ) در رودخانه حفاظت شده جاجرود

سابقه و هدف: یافتن نیازهای زیستگاهی برای ماهیان در اکوسیستم های آب های جاری عامل کلیدی در حفاظت و تصمیم-گیری برای مدیریت آ ن هاست که متاسفانه اطلاعات علمی کافی در این زمینه وجود ندارد. هدف از انجام این مطالعه، شناخت طیف های بهینه از متغیرهای تاثیرگذار زیستگاهی برای گونه کولی ارومیه و مقایسه رویکردهای مختلف ترکیبی در مدل سازی این گونه است.مواد و روش ها: در این مطالعه، زیستگاه گونه کولی ارومیه در رودخانه جاجرود در قالب ۷۱ نقطه در تابستان ۱۳۹۸ نمونه برداری شد. متغیرهای فیزیکی زیستگاه از جمله عمق، سرعت آب و بستر اندازه گیری شدند. پس از نمونه برداری ماهیان با روش الکتروفیشینگ، طول کل ماهیان اندازه گیری شدند. منحنی های مطلوبیت زیستگاهی با روش تک متغیره توسعه داده شدند و سپس مطلوبیت زیستگاهی ترکیبی با روش های ضرب، حداقل، میانگین حسابی و میانگین هندسی محاسبه گردید. برای اعتبار سنجی نتایج از دو سنجه ی آماری میانگین قدرمطلق خطا (MAE) و ریشه میانگین مربع خطا (RMSE) استفاده شد.نتایج و بحث: در مجموع تعداد ۲۳۵ قطعه ماهی گونه کولی ارومیه شامل ۲۲۱ فرد بالغ و ۱۴ فرد صید شد که اندازه طول کل بدن آن ها از ۲۳ میلیمتر تا ۱۴۸ میلیمتر متغیر بود. متغیرهای فیزیک زیستگاه شامل عمق ۵۶-۶ سانتیمتر، سرعت جریان ۲۹-۴ سانتیمتر بر ثانیه، و بستری با اندازه ذرات «شن خیلی ریز» تا «قلوه سنگ» بود. زیستگاه ترجیجی و بهینه برای این گونه شامل عمق ۲۵-۱۶ سانتیمتر، سرعت جریان ۱۰-۵ سانتیمتر بر ثانیه و بستری با ساختار قلوه سنگی بود و در این میان مدل تک متغیره مبتنی بر بستر دارای کمترین خطا بود. از میان مدل های مطلوبیت زیستگاه ترکیبی روش های ضرب و حداقل با داشتن کمترین مقادیر سنجه های MAE و RMSE مدل های کم خطا، و روش های میانگین حسابی و میانگین هندسی با داشتن مقادیر بالاتر این سنجه ها، مدل های پر خطا تشخیص داده شد.نتیجه گیری: این نخستین مطالعه در رابطه با اکولوژی گونه کولی ارومیه در ایران است که به شناسایی زیستگاه بهینه این گونه پرداخته است. متغیر ساختار بستر بیش از دو متغیر عمق و سرعت جریان در انتخاب زیستگاه توسط این گونه تعیین کننده ست. همچنین در مدل سازی مطلوبیت زیستگاهی ترکیبی روش های ضرب و حداقل از اولویت و اهمیت برخوردار است.