بررسی مرگ و زندگی از منظر روانشناسی، در شعر امیر هوشنگ ابتهاج

مرگ و زندگی از دیرباز همچون دو دشمن سازش ناپذیر تجسم شده اند. با وجود این، چنین می نماید که تعارض میان این دو مفهوم آشکار و بدیهی است. مسئله مرگ، زندگی و سرنوشت انسان بعد از مرگ توجه بسیاری از شاعران را در تمام دوره ها به خود جلب کرده است؛ در نتیجه علاوه بر ادبیات قدیم، ادبیات معاصر نیز در بسیاری موارد، راوی احساس هایی بوده که ادبا در قبال مرگ و زندگی داشته و دارند.«در ادبیات هر ملتی به مسائل اساسی وجود، از جمله مرگ و زندگی بسیار می پردازند و ادبیات فارسی از این قاعده مستثنی نیست این مفاهیم به طور گسترده ای در شعر فارسی نیز دیده می شود.» (رضایی، ۲:۱۳۸۹) اما دیدگاه هر شاعری در این مسئله، با دیگران فرق دارد و شاید تنها نقطه مشترک اندیشه شاعران معاصر این باشد که همگی برخوردی احساسی و رمانتیک با این مسئله دارند.زندگی و مرگ از تصویرهایی هستند که با کلام سایه، درآمیختگی جاودانه دارد.ابتهاج با تعریف دوباره آنها در اشعارش، برداشت قابل توجهی از این مفاهیم ارائه داده است.در این پژوهش با رویکردی میان رشته ای و با اسفاده از مبانی ادبیات و روانشناسی نشان داده خواهد شد.سایه در دفتر شعر نخستین نغمه ها که مربوط به دوره ی جوانی اوست، متاثر از شعر پیشینیان است. این دفتر که تجربه های اولیه ی اوست یکدست نیستند. اوج خلاقیت او در دفترهای سراب، تاسیان و سیاه مشق است که مربوط به دوره میانسالی اوست.و ویژگی هایی که این روان شناسان برای خلاقیت انسان بیان می کنند، در این دفترها مشاهده می شود.در ادامه با اتکا به نظریه ی معنادرمانی (لوگوتراپی) فرانکل به بررسی مفهوم مرگ و زندگی در شعر سایه پرداخته می شود. مفهوم مرگ و زندگی در بعضی از اشعار سایه به دلیل تاثیر شرایط اجتماعی و فضای حاکم بر شعر آن دوره با بدبینی همراه است. سایه دوره ای از بی معنایی و پوچی را نیز تجربه کرده است. او با مجذوب شدن در طبیعت فرهنگ و هنر که از راه های معنایابی در نظریه ی فرانکل است، سعی می کند در مسائل هستی ژرف اندیشی کند و معنایی برای زندگی اش بیابد. به غیر از برخی از اشعار سایه که تعداد آنها هم زیاد نیست، او زیباترین مفاهیم را از مرگ و زندگی ارائه می دهد؛ به طوری که مرگ مفهوم کامل کننده زندگی را دارد و با مرگ است که زندگی معنا پیدا می کند.