واکاوی نقش اقتصاد بر شکل گیری کالبد معماری خانه های قاجاری در اقلیم های "سرد و کوهستانی " و " گرم و خشک "

دوره قاجار را می توان بازهای تاثیرگذار در تعیین هویت معماری ایران دانست . خانه ها در این دوره تاریخی ، محصول عوامل مختلفی بوده که توام در جهت برطرف کردن نیازهای فیزیکی ، روانی ، اقتصادی و... ساکنان عمل می کردند. شاخصه های مختلفی در جهت معین کردن کالبد معماری ، دخیل بودهاند. مصالح ، نماسازی ، روشنایی ، عملکرد فضاها و چیدمان آنها درپلان بخشی از این شاخصه ها هستند. این مقاله در جهت واکاوی نقش اقتصاد بر شکل گیری کالبد معماری خانه های قاجاری در اقلیم های سردوکوهستانی و گرم و خشک بوده است . روش تحقیق ، توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای به دست آمده است . در جهت فرآیند تحلیل موضوع، چهار خانه تاریخی در دوران قاجار با کالبدهای متفاوت در دو اقلیم متضاد در جهت مقایسه تطبیقی تاثیر اقتصاد بر شاخصه های معماری انتخاب شدند. فرمهای حیاط مرکزی و بلوکی کالبدهای بررسی شده بودند. نتایج پژوهش نشان می دهد که تاثیر عامل اقتصاد در کالبد معماری خانه ، مشهود بوده چراکه فرمهای بلوکی و چهارصفه به دلیل تک حیاطه بودن، جهت گیری صحی ح در راستای تامین نور و روشنایی در طول روز و انرژی گرمایی در زمستان، نماسازی ساده، فشرده بودن پلان و قرار گرفتن کاربری های مختلف در کنار هم ، از منظر اقتصادی مناسب عمل می کنند در حالی که نمونه های دارای حیاط مرکزی به دلیل نقش پر رنگ هندسه در ایجاد فضاهایی که صرفا به دلیل محورگرایی به وجود آمدهاند، فاقد عملکرد و کاربری خاصی بوده که توجیه اقتصادی نداشته است و سبب ایجاد راهرو و مسیری مضاعف در پلان برای رسیدن به این فضاها شده که استفاده از مصالح را افزایش می دهد .