مرمت و استحکام بخشی سازه های سنتی ( نمونه موردی سرای دخان زنجان )

مرمت و ساماندهی بناهای تاریخی هم به لحاظ اجتماعی - فرهنگی و هم به لحاظ فنی اقدامی مهم تلقی می شود. بناهایی که از لحاظ سازه ای آسیب فراوان دیده اند و ساختار کالبدی آنها صدمه دیده است ، دارای روند تخریبی سریعتری هستند. بنابراین برای حفظ ، نگهداری و باززنده سازی این گونه بناها، در ابتدا اقدامات رفع خطر و مرمت های اضطراری انجام می شود و سپس به به مرمت کامل و جامع پرداخته خواهد شد. کاروانسرای دخان که در قلب بافت تاریخی شهر زنجان و در مجاورت ورودی شرقی بازار زنجان قرار گرفته است ، یکی از بناهای با ارزش مربوط به دوران قاجار می باشد. این مجموعه طی دهه های گذشته آسیبهای متعدد کالبدی و کارکردی به خود دیده است و از سال ۱۳۸۵ مورد مرمتهای اضطراری و موردی قرار گرفته است . در این پژوهش سعی شده است در ابتدا آسیب های سازه ای موجود در ضلع جنوبی این مجموعه عنوان شود. عوارضی از قبیل خارج پایه ستون طاق جنوبی از راستای شاغولی و فرو ریختن بخشی از کاربندی طاق میانی آن، از جمله مهمترین تهدیدات برای حفظ نظام کالبدی این بنا به شمار می آیند. استفاده از روش های نوین و به کارگیری فنون اجرایی به روز شده در استحکام بخشی سازه این مجموعه ، فرایندی است که امروزه در بسیاری از بناهای تاریخی لازم و ضروری به نظر می رسد. از این رو استفاده از سیستم شناژ عمودی و افقی و به اصطلاح دوخت و دوز بنا و همینطور سبک سازی بام به منظور استحکام بخشی طاق های مجموعه ، مباحثی هستند که در این مقاله بررسی شده اند.