کتابخانه دیجیتال، تحول در خدمات کتابخانه ای

آنچه عصر اطلاعات را از جامعه فراصنعتی متمایز می کند این واقعیت است که این عصر کمتر با مواد و ببشتر با اطلاعات سر و کار دارد. عصری که در آن به سر می بریم عصر توانایی انتخاب اطلاعات مناسب در زمان مناسب است؛ عصر دانستن اینکه کی، کجا و چگونه باید کاوش کرد و چگونه چیزی را که قبلا پیدا شده دوباره جستجو نکرد. این همه برای کتابداران بدین معنی است که باید اطلاعات مورد درخواست استفاده­ کنندگان خود را به هر شکلی که آنها می­ خواهند، در همان لحظه که به آن نیاز دارند و در جایی که آن را طلب می کنند تامین نماید و در این میان، اصل تعیین کننده، درخواست استفاده کننده است نه آنچه که کتابخانه به عنوان موسسه اطلاع رسانی عرضه می کند پا در پی انجام آن است. خوشبختانه امروزه کتابخانه ها در مسیر رسیدن به چنین شرایطی هستند. جامعه اطلاعاتی نیز مراحل توسعه را همگام با مراحل رشد کتابخانه می پیماید و این سیری است که از کتابخانه سنتی آغاز شده و تا کتابخانه خودکار، کتابخانه الکترونیک و کتابخانه مجازی ادامه یافته است. در این فرآیند، شکل تاربخی، اهداف اصلی و دامنه خدمات کتابخانه دستخوش دگرگونی های گسترده ای شده است. انواع کتابخانه ها (تخصصی، عمومی، دانشگاهی و ...) دستخوش یک فرایند دگرگونی هستند و این تغییر نه تتها در شکل، بلکه در تمام ابعاد آنها صورت گرفته و این امر حاصل سرعت روزافزون تکنولوژی است. تکنولوژی با شدت هر چه تمامتر در حال توسعه است و گستره و فراگیری جهان شمول آن قابل پیش بینی نیست. ناتوانی انسان در شناخت این گستره و دامنه و نیز فقدان دانش لازم در مورد اینکه این فن آوری چگونه گستره خود رابه کار کتابخانه ها خواهد کشید باعث می شود که نتوان آینده ای قابل پیش بینی برای کتابخانه ها در نظر گرفت. اما این وظیفه کتابداران و اولیای امور کتاب و کتابخوانی است که در مورد روند این تحولات در فن­آوری و چگونگی بهره گیری از آن در جهت بهینه سازی کار کتابخانه ها در همه ابعاد آن به تحقیق و تفحص پپردازند. مقاله حاضر تلاشی در جهت مطالعه تغییرات ایجاد شده در کتابخانه ها و همچنین در ساختار درونی آن با توجه به توسعه فن آوری است.