مبانی قاعده «لاضرر» از دیدگاه فقهای امامیه

چکیده یکی از مهمترین قواعد فقهی که در بسیاری از ابواب فقه اسلامی - از جمله: طهارت، تجارت، وصیت، نکاح، طلاق، دین، اقرار، شفعه و غیره -کاربرد وسیعی داشته و جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است قاعده «لاضرر» است. توجه دقیق به هیات ترکیبیه حدیث نبوی: «لا ضرر و الاضرار فی الاسلام» و شناخت محدوده «ضرر منفی» در اسلام جایگاه واقعی قاعده فوق و ارزش آن را مشخص می کند. در این مورد، مبانی متفاوتی از سوی فقهای امامیه ارائه گردیده که بعضی از این مبانی کاربرد قاعده مزبور را به یک با چند باب از ابواب فقه محدود کرده و ارزش آن را تنزل می دهد. در این مقاله، ضمن بررسی مدارک و مستندات و شرح مفردات این حدیث، مبانی فقها درباره هیات ترکیبیه حدیث نبوی «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» مورد نقد و بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت آنها بیان شده و در پایان، نکات مهمی پیرامون این تحت عنوان «تنبیهات» مطرح گردید و به سوالات متعددی مطابق مبانی مختلف پاسخ داده شده است.