مدیریت پسماندهای جامد شهر بم، قبل و بعد از زلزله پنجم دی ماه سال ۱۳۸۲

مقدمه. سهم ایران از سوانح و پدیده های نامطلوب طبیعی حدود ۶ درصد کل پدیده های جهان است و از آن جا که ایران بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیز آلپ - هیمالیا قرار دارد ، زلزله سهم عمده ای از سوانح را به خود اختصاص می دهد . پس از زلزله ویرانگر منجیل که منجر به مرگ بیش از ۲۰۰۰۰ نفر گردید در ساعت پنج و بیست و دو دقیقه بامداد روز پنجم دی ماه ۱۳۸۲ مصادف با ۲۶ دسامبر ۲۰۰۳ زلزله دیگری در شهرستان بم از توابع استان کرمان در جنوب شرقی ایران با شدت ۵/۶ درجه در مقیاس ریشتر اتفاق افتاد که منجر به مرگ بی ش از ۴۰۰۰۰ نفر و تخریب حدود %۸۵ شهر و خرابی % ۱۰۰ خانه های خشتی و گلی به خصوص در بخش قدیمی شهر شد که در کل، مجموعه خسارات از نظر اقتصادی معادل ۵/۱ میلیارد دلار ارزیابی گردید . این مطالعه با هدف ارا ئ ی ه راهکارهایی مناسب برای مدیریت پسماندهای جامد در هنگام رخ دادهای طبیعی منجمله نظیر زلزله در مناطق مختلف کشور انجام شد. مواد و روش­کار. در این مطالعه، مدیریت و میزان پسماندهای جامد تولیدی ، وضعیت جمع آوری و حمل و نقل و دفع آنها قبل و بعد از زلزله بم بر اساس آمار و اطلاعات ب ه دست آمده از مراکز شهرداری ، مراکز بهداشتی استان ، و نیز مشاهده و مصاحبه در شهر بم مورد بررسی قرار گرفت .   نتایج. میزان پسماندهای جامد شهر بم قبل از زلزله حدود ۱۲۰ تن در روز ، نحوه جمع آوری روش خانه به خانه و حمل و نقل توسط وانت و کامیون و محل دفن ۲۲ کیلومتری شرق شهر در بین کوه های دارستان بوده است که بعد از زلزله میزان پسماند جامد تولیدی به حدود ۲۰۰ تن در روز رسید . پسماندها پس از جمع آوری از اردوگاه ها به ایستگاه انتقال داده شده و ، سپس به محل دفن سابق منتقل می شد و در آن جا پسماندها را به طور روزانه آتش می زدند و نخاله های ساختمانی نیز به دره ای در ۲۰ کیلومتری شهر منتقل می شد ؛ اما به دلیل عدم نظارت در طول جاده بم _ - براوات پخش می شد.   بحث. دو عملکرد مدیریتی در رابطه با ضایعات زلزله و مدیریت پسماندهای تولیدی عبارتند از اقدامات پیش از وقوع و اقدامات پس از وقوع زلزله که در ارتباط با مدیریت ضایعات تولیدی این نکته را باید توجه داشت که هر گونه برنامه ریزی از قبل تعیین شده در برابر زلزله و ضایعات آن می تواند مشکلات و هزینه های اضافی را کاهش دهد و با توجه به تجارب ب ه دست آمده از زلزله بم و موارد و مشکلات موجود ، ارا ئ ی ه راه کارهای اساسی در مدیریت پسماندهای جامد قبل و بعد از زلزله می تواند راهگشای مناسبی در این زمینه باشد.