مکانیابی محل دفن زباله شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مهاباد)

با رشد روزافزون جمعیت و متعاقب آن گسترش فیزیکی شهرها و حرکت به سمت مصرف گرایی، تولید زباله و مواد زائد جامد شهری را افزایش داده است(رضویان و همکاران، ۱۳۹۴: ۶۷). تولید انواع این زائدات درکمیت ها و کیفیت های مختلف از بزرگ ترین معضلات زیست محیطی عصر حاضر است(ایلانلو و همکاران، ۱۳۹۸: ۱۹۳) که عدم مدیریت دفن آن خطرات مستقیم و غیرمستقیمی را در پی داشته است(Askarian et al., ۲۰۰۴: ۲۹۷ )؛ بنابراین انتخاب یک مکان مناسب برای دفن پسماند، بخشی مهمی در فرآیند برنامه ریزی می باشد(Pasalari et al., ۲۰۱۹: ۱۴۵۷). همچنین انتخاب محل مناسب دفن زباله روندی دشوار است که نیاز به ارزیابی و تحلیل معیارهای مختلف )عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فنی – زیر ساختار) دارد؛ زیرا محل نامناسب دفن زباله اثرات نامناسب محیط زیست بر روی زیستگاه های طبیعی، حاصلخیزی خاک، منابع آبی و چشم انداز می گذارد(Kapilan and Elangovan, ۲۰۱۸: ۵۷۰ ؛Al-Anbari, ۲۰۱۸: ۹۹۹). در فرایند انتخاب مدفن بهداشتی پسماند، تعدد متغیرها و ارتباطات پیچیده بین آن ها کارشناسان را به سمت استفاده از سیستمی سوق می دهد که بتواند متغیرهای مختلف، میزان تاثیر هر یک و روابط آن ها را در کنار دقت قابل قبول و سرعت کافی تحلیل نماید. ازجمله رویکردهایی که مورد استقبال زیاد قرارگرفته استفاده از مدل های تصمیم گیری در سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) است که به علت قابلیت بالای تکنولوژی سیستم اطلاعات جغرافیایی در مدیریت و تحلیل لایه ها می توان از این سیستم مدیریت بهینه برای زباله های شهری بهره برد(شهین فر و معتمدی، ۱۳۹۹: ۲۸). مطالعات زیادی در زمینه مکان یابی دفن زباله در جهان و ایران انجام شده است که ازجمله عمادالدین و همکاران (۱۳۹۹) با مکان یابی دفن پسماند شهری با استفاده از مدل های تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در شهرستان گرگان) به این نتایج دست یافتند که نامناسب ترین مکان برای دفن پسماند قسمت های شمالی شهرستان می باشد که از دلایل آن می توان به نزدیکی چاه های آب زیرزمینی، نزدیکی به فرودگاه، نزدیکی به سه شهر گرگان، جلین و سرخن کلا، زمین شناسی نامناسب، نزدیکی راه های آسفالته و روستاها اشاره کرد. در زمینه دفن پسماند درگذشته، هر ۲ مدل مشخص گردیده است محدوده هزار پیچ به عنوان مکان بسیار نامناسب برای دفن پسماند بوده است. دهقانی و جوادی زاده (۱۳۹۹) با مکان یابی محل دفن پسماند با استفاده تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به این نتایج دست یافتند که پهنه های نامناسب، مکان های ممنوعه دفن زباله هستند ۶/۶۶ درصد، پهنه های نسبتا مناسب ۷/۲۹ درصد، پهنه مناسب ۵/۲درصد و بالاخره پهنه کاملا مناسب برابر ۲/۱درصد محدوده موردمطالعه را شامل شده است. در بررسی کفایت فضای موردنیاز در توسعه آتی و تا سال ۱۴۲۰ معادل ۷۱/۱۰ هکتار زمین موردنیاز است. در این راستا ۶ سایت دفع و دفن بهداشتی پسماند به همراه مساحت آن ها جانمایی شدند و مناسب ترین سایت دفن پسماند در شهر هرمزگان مشخص شد. صمیمیان (۱۳۹۶) پژوهشی با عنوان مکان یابی محل دفن پسماند زباله های شهری با رویکرد زیست محیطی انجام داد. نتایج فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) نشان داد اراضی قسمت شمال و غرب شهرستان قائم شهر به دلیل حریم مناسب با گسل و رودخانه تالار و معیارهای قابل قبول ازنظر زمین شناسی و پوشش گیاهی و شیب زمین، مناسب ترین مکان ها جهت دفن مواد زائد جامد از میان زمین های کلاس ششم جهت بهترین مکان ها برای دفن پسماند زباله انتخاب گردیده است.