امکانسنجی حل و فصل اختلافها در فاجعه منا: راهکار حقوقی یا توافق دیپلماتیک

وقوع فاجعه منا در دوم مهر ۱۳۹۴ در مراسم رمی جمرات که به جان باختن ۴۶۴ نفر از حجاج ایرانی انجامید، مسائل حقوقی متعددی را از نظر حقوق بین الملل، مسئولیت مدنی، تعارض قوانین و دادگاه ها و نیز حقوق جزای بین الملل مطرح کرده و دخالت مسائل سیاسی در مسائل حقوقی، امکان حل و فصل منطقی آن را کمرنگ ساخته است. رجوع به دادگاه های داخلی ایران یا عربستان سعودی و یا رجوع به محاکم بین المللی، راهکارهای پیشنهادی است که البته مصونیت دولت ها مانعی برای رجوع به محاکم داخلی ایران و اصل حاکمیت دولت ها مانعی برای مراجعه به محاکم بین المللی به شمار میآید. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با مطالعه سوابق حل و فصل اختلافهای بین المللی مشابه، به این نتیجه می رسد که هرچند از حیث حقوقی امکان رجوع به محاکم داخلی عربستان سعودی بر مبنای اصل صلاحیت سرزمینی قوانین کیفری و اعمال قانون محل ورود زیان و خسارت در قواعد حل تعارض قوانین ناظر به مسئولیت مدنی وجود دارد، لیکن پس از بهبود نسبی روابط سیاسی، انعقاد موافقتنامه مقطوع با هدف جبران خسارتهای زیاندیدگان و افزایش حصول نتیجه، راهکار کاراتری تلقی میشود.