مبانی مذهبی و قومی طالبان

جنبش طالبان، جنبشی است متشکل از نیروهای مردم پشتون افغانستان که از لحاظ فکری، از خارج از مرزهای این کشور تغذیه میشود. تفکر مذهبی سیاسی کنونی طالبان، ریشه در اندیشههای اسلامی شناخته شده در داخل جامعه افغانستان ندارد. تفکر رایج در جامعه افغانستان، تفکر اخوانی، لیبرالی و اصلاحی از نوع خردگرایانه آن است و بنیادگرایی افراطی نوع طالبانی، صرفا در مناطق روستایی در حد انسجام نیافته، حضور داشته که به عنوان یک اندیشه جدی هیچ گاه قابل توجه نبوده است. اما تحولات دو دهه اخیر با توجه به زمینههای تاریخی، سبب شکل گیری و رشد نوع تفکر طالبانی در این کشور گردید. تفکر طالبانی اگر چه در ظاهر به عنوان تفکر خالص اسلامی در افغانستان تبلیغ میگردد و  حتی بعضی از کشورهای همجوار را نیز تحت تاثیر ماهیت اسلامی خود قرارداده است؛ اما با یک ارزیابی عمیق از سنتهای قبیلهای افغانستان و نقش عرف و «عنعنات» در فرهنگ روستایی و قبایلی این کشور، درمییابیم که تفکر جدید به همان اندازه که ماهیت مذهبی دارد، ماهیت قبایلی نیز دارد. درستی این ادعا با تحلیل مقایسهای بین تفکر طالبان در داخل جامعه افغانستان و الگوی مادر در دو کشور پاکستان و عربستان، بیش از پیش روشن میگردد. در عین حال، اندیشه جنبش طالبان به دور از ویژگیهای محلی و تفسیرهای متاثر از فرهنگ داخلی، اندیشهای است که در شبه قاره هند و برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس به صورت اندیشه رسمی مطرح بوده و در میان تودههای مردم (نه نخبگان) ریشه عمیقی پیدا نموده است.