احباط و تکفیر و رابطه آن با عدل الهی

یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه کلام اسلامی، مساله احباط و تکفیر و در صورت امکان وقوع، ارتباط آن با عدل الهی است. آراء و دیدگاه­های متکلمان معتزلی، اشعری، و شیعی در باب جواز و یا عدم جواز احباط و تکفیر و نیز روش محاسبه اعمال بسیار متفاوت است. معتزله با پذیرش احباط و تکفیر در دو شکل مطلق و موازنه، به ادله عقلی و نقلی متعددی استناد کرده­اند و در مقابل، اشاعره و متکلمان امامیه نیز با ارائه ادله عقلی و نقلی، ضمن رد قول معتزله، در اثبات دیدگاه خود کوشیده­اند. اما مساله اساسی آن است که با توجه به وجود آیاتی از قران کریم که به نوعی بیانگر وقوع احباط و تکفیر هستند، در کنار آیات دیگری که بر محاسبه و جزا دهی دقیق تک تک اعمال دلالت می کنند، سازگاری احباط و تکفیر با عدل الهی چگونه تفسیر، توجیه و تبیین می­شود؟ این مقاله در صدد است تا پس از تبیین دیدگاه­ها وادله­ی متکلمان در باب چگونگی وقوع و یا عدم وقوع احباط و تکفیر، ارتباط آن با عدل الهی را بررسی نماید.