تعیین غلظت و میزان آلودگی فلزات سنگین در گرد و غبارهای بخشی از استان بوشهر

سابقه و هدف: افزایش صنعتی شدن و فعالیت های انسانی، انتشار آلودگی های مختلف در محیط را تشدید می کند. آلودگی هوا به علت اثر روی اکوسیستم و سلامت انسان یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی است. فلزات سنگین که از منابع مختلف مانند فعالیت-های صنعتی و کشاورزی وارد محیط می شوند خطرات زیست محیطی جدی ایجاد مینمایند. برای کاهش تاثیر این فلزات، شناسایی مناطق آلوده حیاتی است. هدف این مطالعه بررسی برخی ویژگی های شیمیایی و غلظت عناصر سنگین آهن، روی، سرب، مس، و نیکل در ریزگرد شهرهای بوشهر و عسلویه به عنوان مناطق شهری و صنعتی و همچنین ترانسکت (به طول ۳۰۰ کیلومتر) بین این دو شهر به عنوان مناطق غیر شهری است. مواد و روش ها: تعداد ۵۰ نمونه ریزگرد به صورت خشک از روی برگ های درختان نخل جمع آوری شد. نمونه برداری در شهریور ماه ۱۳۹۱ در ۵۰ نقطه شامل ۱۵ نمونه از منطقه شهری (شهر بوشهر)، ۱۲ نمونه از منطقه صنعتی (شهر عسلویه) و ۲۳ نمونه از ترانسکت بین دو شهر انجام شد. همچنین ۵۰ نمونه خاک سطحی (عمق ۱۰-۰ سانتی متر) از مجاور همان درختان گرفته شد. سپس غلظت کل آهن، روی، سرب، مس و نیکل نمونه های ریزگرد و خاک بعد از هضم به وسیله اسید نیتریک شش نرمال (۱۱، ۲۴، ۲۷) توسط دستگاه جذب اتمی تعیین شد. ارتباط بین فلزات سنگین در ریزگرد و منشا آن ها با استفاده از ضرایب همبستگی، روش تجزیه مولفه اصلی و تجزیه خوشه ای تعیین شد.یافته ها: در هر سه منطقه مطالعاتی، میانگین غلظت تمام فلزات سنگین ریزگرد به جز سرب در بوشهر، نسبت به خاک بیشتر بود. غلظت عناصر روی، سرب و مس در مناطق شهری (بوشهر) و صنعتی (عسلویه) نسبت به منطقه غیرشهری (ترانسکت) افزایش معنی دار آماری نشان داد. بیشترین غلظت عناصر سنگین مس و سرب در ریزگرد در شهر بوشهر مشاهده شد، اما غلظت عنصر روی در ریزگرد عسلویه ببیشتر از مناطق دیگر بود. براساس تجزیه مولفه اصلی، تجزیه خوشه ای و ضرایب همبستگی، دو منبع مهم برای غلظت فلزات سنگین در ریزگرد فرونشسته روی برگ های نخل تشخیص داده شد. به نظر می رسد روی، مس و سرب منشا انسانی دارند، در حالی که احتمالا آهن و نیکل از منابع غیرانسانی ناشی می شوند. مقدار فاکتور آلودگی نشان می دهد که ریزگرد منطقه صنعتی عسلویه و شهر بوشهر از لحاظ عناصر روی و مس در کلاس آلودگی قابل توجه قرار دارند. نتیجه گیری: رشد فرآیند صنعتی شدن و فعالیت های انسانی ورود عناصر سنگین را به اتمسفر استان بوشهر افزایش داده است. بنابراین، رعایت استانداردهای زیست محیطی در منطقه ویژه پارس جنوبی و گسترش حمل و نقل عمومی در شهر بوشهر جهت کاهش ورود آلاینده ها به اتمسفر ضروری است.