مبانی فلسفی اسقاط حق در فقه اسلامی و حقوق غرب

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 73

فایل این مقاله در 30 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JORR-14-3_006

تاریخ نمایه سازی: 12 شهریور 1402

چکیده مقاله:

موضوع اسقاط حق در اغلب رشته های حقوقی مطرح شده است. برای ارزیابی و قضاوت در زمینه صحت یا بطلان این عمل حقوقی، معیارهای مختلفی از قبیل خودمختاری، کارایی (فایده) و مصلحت پیشنهاد شده اند. ریشه این معیارها را باید در گفتمان «فلسفه حق» جست وجو کرد. بنابراین، پرداختن به مبانی فلسفی اسقاط حق یک ضرورت است. در این مقاله با مرور ایده های مطرح شده در خصوص حق در فقه اسلامی از یک سو و نظریات ارائه شده توسط فلاسفه و حقوقدانان غربی از سوی دیگر، معیارهای ارزیابی اسقاط حق، شناسایی و مقایسه خواهند شد. در فقه اسلامی این موضوع در ضمن مباحث مربوط به حق و حکم بررسی شده است. حق در تفکر اسلامی در قالب مصلحت، تحلیل و قضاوت می شود. در میان نظریه پردازان حق در جهان غرب نیز، نظریه های مختلفی ارائه شده که دو نظریه اراده و سود، از شهرت و طرفداران بیشتری برخوردار است. بر اساس نظریه اراده، تسلط ذی حق بر موضوع حق، اساسی ترین ویژگی یک حق محسوب می شود. نظریه سود نیز با تقلیل حق به فایده، سودمندی را اصلی ترین کارویژه برای حق می داند. از نگاه سودگرایان، حق ابزاری در خدمت خیر عمومی است و چنانچه رفاه جامعه به عنوان یک کل اقتضا کند، قربانی کردن حق های شخصی مجاز خواهد بود. لذا در اسقاط حق، اراده ذی حق نقش ثانوی دارد. این بررسی نشان داد که آرای برخی فقها، با نظریه اراده هماهنگ است؛ ولی نگرش غالب در فقه اسلامی به مصلحت متکی است که مشابهت هایی با نظریه سود دارد، اما تفاوت اساسی این دو در این است که مصلحت در تفکر اسلامی جنبه درون دینی و در تفکر غربی، جنبه انسانی دارد.

نویسندگان

ابراهیم تقی زاده

دانشیار، گروه حقوق خصوصی، دانشگاه پیام نور

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن القیم الجوزیه، محمدبن ابی بکر (۱۴۱۱ ق). اعلام الموقعین ...
  • ابن عابدین، محمد امین بن عمر (۱۴۱۲ ق). رد المحتار ...
  • ابن نجیم، زین الدین بن ابراهیم (بی تا). البحر الرائق ...
  • اراکی، محمد علی (۱۴۱۴ ق). الخیارات، چ اول، قم: موسسه ...
  • (۱۴۱۵ ق). کتاب البیع، جلد ۱، چ اول، قم: موسسه ...
  • البخاری، عبدالعزیز بن احمد (بی تا). کشف الاسرار شرح اصول ...
  • الحسنی، اسماعیل (۱۳۸۳). مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور، ترجمه ...
  • الشربینی، شمس الدین (۱۴۱۵ ق). مغنی المحتاج الی معرفه معانی ...
  • القرافی، ابوالعباس شهاب الدین (بی تا). الفروق، جلد ۱، بی ...
  • بن عبدالسلام، ابومحمد عزلدین (۱۴۱۴ ق). قواعد الاحکام فی مصالح ...
  • بحرالعلوم، محمدبن محمد تقی (۱۴۰۳ ق). بلغه الفقیه، جلد ۱، ...
  • پیلوار، رحیم (۱۳۹۲). فلسفه حق مالکیت، چ دوم، تهران: شرکت ...
  • تبیت، مارک (۱۳۸۶). فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، چ ...
  • جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۷). فلسفه حقوق بشر، چ دوم، قم: ...
  • جونز، پیتر (۱۳۹۲). حق ها، ترجمه مشتاق زرگوش و مجتبی ...
  • حائری، سید کاظم (۱۴۲۳ ق). فقه العقود، جلد ۱، چ ...
  • حکیم، سید محسن (بی تا). نهج الفقاهه، چ اول، قم: ...
  • خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۲ ق). مصباح الفقاهه فی المعاملات، به ...
  • دل وکیو، جورجو (۱۳۸۶). فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، چ ...
  • دهقان چاچکامی، حمید (۱۳۹۰). جایگاه مصلحت در قانونگذاری کیفری ایران، ...
  • راسخ، محمد (۱۳۹۳). حق و مصلحت، جلد ۱، چ پنجم، ...
  • (۱۳۹۲). حق و مصلحت، جلد ۲، چ دوم، تهران: نشر ...
  • سیوری حلی، مقدادبن عبدالله (۱۴۰۴ ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ...
  • شاطبی، ابراهیم بن موسی (۱۴۱۷ ق).الموافقات، جلد ۲، الطبعه الاولی: ...
  • شوشتری، سید محمد حسن (۱۴۲۷ ق). دیدگاه های نو در ...
  • شوکانی، محمدبن علی (۱۴۱۹ ق). ارشاد الفحول الی تحقیق الحق ...
  • صدر، شهید سید محمد (۱۴۲۰ ق). ماوراءالفقه، جلد ۳، چ ...
  • طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (۱۴۲۱ ق). حاشیه مکاسب، جلد ...
  • طاهری، مسعود و انصاری، محمد علی (۱۳۸۴). دانشنامه حقوق خصوصی، ...
  • غزالی،ابوحامد محمدبن محمد (۱۴۱۳ ق). المستصفی، الطبعه الاولی: دارالکتب العلمیه ...
  • کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۱). اعمال حقوقی (قرارداد - ایقاع)، چ پنجم، ...
  • کانت، ایمانوئل (۱۳۸۳). فلسفه حقوق، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، ...
  • مامقانی، ملاعبدالله (۱۳۵۰ق). نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، چ ...
  • محقق داماد، سید مصطفی (۱۳۸۹). قواعد فقه (بخش مدنی)، چ ...
  • محمصانی، صبحی رجب (۱۳۸۶). فلسفه قانونگذاری در اسلام، ترجمه اسماعیل ...
  • مطهری، مرتضی (۱۳۷۴). اسلام و مقتضیات زمان، جلد ۲، چ ...
  • (۱۳۶۲). فلسفه اخلاق، قم: بنیاد ۱۵خرداد ...
  • ناظمی زاده، محسن و نیک دوستی، مجتبی (۱۳۹۲). شرط عدم ...
  • نایینی، میرزا محمد حسین (۱۳۷۳ ق). منیه الطالب فی حاشیه ...
  • Blackstone,William(۱۸۹۳) .Commentariesonthe Laws of England, Philadelphia:J.B.Lippincott ...
  • George E. Dix(۱۹۷۷). ''Waiver in Criminal Procedure: A Brief for ...
  • Finnis, J (۱۹۸۰). Natural Law and Natural Right, Oxford: Clarendon ...
  • Feinberg, J(۱۹۷۰). ''The Nature and Value of Rights'', Journal of ...
  • ––– (۱۹۷۳). Social Philosophy, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall ...
  • Grotius,H (۱۹۲۵) .The Law of War and Peace, Translated by ...
  • Hohfeld, W(۱۹۱۹). Fundamental Legal Conceptions, W. Cook (ed.), New Haven: ...
  • Hart,H(۱۹۸۲). Essays on Bentham: Studies in Jurisprudence and Political Theory, ...
  • Louden, R(۱۹۸۳). ''Rights Infatuation and the Impoverishment of Moral Theory'', ...
  • Mackie, J(۱۹۸۴). ''Can There be a Rights-Based Moral Theory?'' in ...
  • Martin, R(۱۹۹۳). A System of Rights, Oxford: Oxford University Press ...
  • Maccormick, ۱۹۸۲, Legal Right and Social Democracy, Oxford: Oxford University ...
  • MacCormick, N(۱۹۷۷). ''Rights in Legislation'', in Hacker, P., and Raz, ...
  • Maliks&Follesdal,R&A (۲۰۱۳) .Kantian Theory and Human Rights, London:Routledge ...
  • Orend,B(۲۰۰۲) .Human rights,concept and context, Peterborough:Broadwiew press ...
  • Plamenatz, J(۱۹۳۸) . Consent, Freedom, and Political Obligation, Oxford: Oxford ...
  • Raz,j(۱۹۹۴). Ethics in the Public Domain, Oxford: Oxford University Press ...
  • Rainbolt ,G. W(۲۰۰۶) .The Concept of Rights, Dordecht:Springer Science & ...
  • Rubin,L(۱۹۸۱) .'' Toward a General Theory of Waiver'', UCLA L. ...
  • Steiner, H(۱۹۹۴) . An Essay on Rights, Oxford: Blackwell ...
  • Sumner, L(۱۹۸۷) .The Moral Foundations of Rights, Oxford: Oxford University ...
  • Skorupski, J(۲۰۱۰) .The Domain of Reasons, Oxford: Oxford University Press ...
  • Williams, G(۱۹۶۸). ''The Concept of a Legal Liberty'', in Summers, ...
  • Wellman, C(۱۹۸۵). A Theory of Rights, Totowa, NJ: Rowman&Allanheld ...
  • Wenar,L(۲۰۰۸) ''The Analysis of Rights'', in Kramer, M., Grant, C., ...
  • wilen Berg , J(۲۰۰۳) '' Understanding waiver'' , Houston Law ...
  • نمایش کامل مراجع