تحلیل اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر پایداری روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان زابل)

چکیده  در تعامل یا تقابل مجموعه­ای از عوامل اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- فضایی، پایداری یا عدم پایداری روستاها تحقق می یابد. در این رویکرد، تبیین وضع موجود جوامع روستایی، ساختار، مشکلات، روند توسعه و به ویژه سطح رفاه ساکنین نواحی روستایی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. بدین ترتیب درک و شناسایی وضع موجود و شرایط حاکم بر نظام­های محلی، منطقه­ای و ملی و آگاهی از وضعیت پایداری جوامع روستایی، اعتبار ویژه­ای را در تصمیم­گیری­ها داراست. از این رو، این موضوع که چه عواملی در پایداری روستاها تاثیر­گذار می باشند، همواره مطرح بوده است. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات هدفمندسازی یارانه هابر پایداری روستاهایبخش مرکزی شهرستان زابل صورت گرفته است. روش به کار رفته در این تحقیق، ترکیبی از روش های میدانی و توصیفی –تحلیلی می­باشد. روستاهای نمونه ، شامل ۵۲ روستای بخش مرکزی شهرستان زابل می­باشد که با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در این روستاها و استفاده از فرمول کوکران، تعداد ۲۵۴ نفر از سرپرستان خانواری ساکن در این روستاها برای تکمیل پرسشنامه ها تعیین گردید. سهم هر روستا برای تکمیل پرسشنامه ها، براساس فراوانی افرادی که در آن روستا مبلغ یارانه مستقیما به حساب شان واریزمی شود، در نظر گرفته شده است. در پرسشنامه­های خانوار، ۳۳ شاخص مربوط به چهار بعد توسعه پایدار روستایی موردتوجه بوده است. در این پژوهش، با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در نرم افزارهای Expert Choice و ArcGIS و استفاده از تحلیل های آماری (در نرم افزارSPSS)، اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر پایداری روستاهای مورد مطالعه بررسی گردیده است. نتایج این بررسی موید آن است که با اجرای طرح هدفمندسازی یارانه­ها، میزان پایداری ۵۰ روستا (معادل ۹۶ درصد از روستاهای مورد مطالعه) تضعیف شده است و مشارکت­های مردمی نیز در سطح روستاهای مورد مطالعه با اجرای این طرح کاهش یافته است. از این رو، با توجه به اثرات منفی طرح هدفمندسازی یارانه ها بر وضعیت زندگی خانوارهای روستایی و با عنایت به اینکه خانوارهای ساکن در سطح روستاها، عمدتا جزء دهک های درآمدی پایین جامعه می­باشند، لذا افزایش سهم آنها در پرداخت های نقدی طرح هدفمندسازی یارانه ها بایستی مورد توجه قرار گیرد.