دوبیتی های کهن پهلوی و خاستگاه وزن گوشه های آواز دشتی

موضوع این مقاله بررسی خاستگاه وزن گوشه های آواز دشتی در ردیف موسیقی کلاسیک ایرانی است. پهلویات ازگونه های شعری-موسیقایی مهم دوران ساسانی است که وزن کهن و کمتر تکامل یافته ی دوبیتی های امروز می باشد. بعد از ورود اسلام به ایران، تحت تاثیر نظام عروض عرب به تدریج دچار دگرگونی هایی در وزن گردید و به بحر هزج مسدس محذوف یا مقصور تبدیل شد و به دلیل مشخصه های ساختاری ویژه، همچنان در موسیقی اقوام به عنوان وزنی محبوب و رایج به حیات خود ادامه داد و از آن طریق به ردیف موسیقی ایرانی راه یافت. برخی از پژوهشگران موسیقی معتقدند که آواز دشتی، مجموعه ای از آهنگ های نواحی ایران است و حضور سنگین وزن دوبیتی درگوشه های دشتی، این گمان را تقویت می کند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی–تحلیلی می باشد و بررسی های آماری که جهت تعیین فراوانی وزن گوشه های آواز دشتی در چهار روایت ردیف موسیقی ایران (سازی و آوازی) و همچنین وزن اشعار منتخب در اجرای آوازهای دشتی آلبوم های محمد رضا شجریان صورت گرفت، ارتباط معنا داری را بین آواز دشتی با وزن دوبیتی و وزن کمتر تکامل یافته آن که تداعی گر وزن پهلویات قدیم می باشد، نشان می دهد. این مقاله سیر تطور وزن پهلویات و ارتباط این اوزان را با وزن گوشه های آواز دشتی مورد بررسی قرار می دهد.