بررسی ساخت روایی تاریخ جهانگشای جوینی با کاربست نظریه جهان متن

خوانش میراث کهن فارسی و به ویژه روایت­های تاریخی در پرتو نظریه­های شناختی مانند نظریه جهان متن، امری بایسته است؛ زیرا رویکردهای علمی جدید، فضایی برای شناخت دقیق و کشف زوایای پنهان متون فراهم می­کند. در این جستار با روش تحلیلی- توصیفی نظریه جهان متن را در بررسی ساخت روایی جلد نخست تاریخ جهانگشای جوینی به­کار بستیم و به این نتیجه رسیدیم که فراوانی گزاره­های توصیف شخصیت­ها نسبت به گزاره­های توصیف صحنه­ها بیشتر است. همچنین به علت کم بودن جهان های زیرشمول اشاره­ای، خواننده چندان در فضاهای زمانی و مکانی متفاوت در یک روایت سیر نمی­کند. جهان های متنی را که به لحاظ متغیرهای زمانی و مکانی از جهان متن اولیه متمایزند، تجربه و مفهوم­سازی نمی­کند و در نهایت اشاره­گرهای زمانی نسبت به اشاره­گرهای مکانی در این متن دقیق­تر نیست. جهان های زیرشمول نگرشی و معرفت شناختی به دلیل عدم تغییر زاویه دید توسط راوی در تاریخ جهانگشای کم است و بیشتر روایت­ها از زبان جوینی گزارش می­شود.