بازشناسی جایگاه کیفیت زندگی در فرایند تصویب طرح توسعه و عمران شهر (نمونه موردی: شهر مشهد)

با افزایش جمعیت و تعداد شهرها در قرن حاضر خصوصا در کشورهای در حال توسعه، کیفیت زندگی در شهرها به موضوع مهمی در برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. طرح جامع (توسعه و عمران) شهر یکی از مهم ترین اسناد توسعه شهری است که در فرایندی هزینه بر در مراجع محلی و ملی به تصویب می رسد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی جایگاه مولفه های کیفیت زندگی در فرایند تصویب طرح جامع سوم شهر مشهد مشهد است. فرایند تصویب این طرح در سال ۱۳۸۹ آغاز شده و در نهایت طرح در سال ۱۳۹۶ ابلاغ شده است. به منظور مطالعه اسناد تصویب طرح از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. ابزار جمع آوری داده ها اسنادی و ابزار تحلیل داده به صورت تحلیل محتوای قیاسی در نرم افزار مکس کیودا بوده است. بر اساس مطالعات مبانی نظری مولفه های کیفیت زندگی در فرایند برنامه ریزی در دو بعد ماهوی و رویه ای شناسایی شده است. در بعد ماهوی زیرساخت های بهداشتی، درمانی، تفریحی، آموزشی، تکنولوژیکی، محیط طبیعی، اجتماعی و اقتصادی مد نظر بوده و در بعد رویه ای ملاحظات کیفی در رویکرد برنامه ریزی، ملاحظات کیفی در اسناد برنامه ریزی، ملاحظات کیفی در اجرای برنامه، سازمان برنامه ریزی و سلسله مراتب برنامه ریزی مورد توجه بوده است. در نتیجه تحلیل صورتجلسات طرح، ۱۰۳۴ کد شناسایی شده و با توجه به مدل مفهومی شناسایی شده در ادبیات نظری طبقه بندی شده اند. بر اساس یافته های پژوهش، ۸۱.۲۳% کدهای شناسایی شده رویه ای و ۱۸.۷۶% ماهوی بوده اند. در صورتجلسات تصویب طرح، به سازمان برنامه ریزی  بیشترین میزان توجه صورت گرفته اما به زیرساخت   تکنولوژیکی و ملاحظات کیفی در اجرای برنامه پرداخته نشده است. در مقیاس محلی (شامل صورتجلسات کمیسیون تخصصی کارگروه، کارگروه امور زیربنایی و شهرسازی و شورای برنامه ریزی استان) نسبت توجه به ایعاد ماهوی کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری تقریبا دو برابر مقیاس ملی (کمیته فنی شورای عالی شهرسازی و معماری و شورای عالی شهرسازی و معماری) بوده است. براساس یافته های پژوهش پیشنهاد می شود ابعاد ماهوی کیفیت زندگی در فرایند تصویب طرح های توسعه شهری، خصوصا در مقیاس ملی مورد توجه ویژه مسئولان امر قرار گیرد.