نگرشی به مهر زنان با تکیه براسناد آستان قدس رضوی از دوره صفویه تا پهلوی اول

اعتبار سند به برخورداری از مهر در آن است که توسط افراد، در بسیاری اسناد ازجمله اسناد تشکیلات اداری آستان قدس مشاهده می شود. این مهرها در طول تاریخ علاوه بر ویژگی های هنری، بیان کننده جنبه های مختلف اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. زنان نیز به عنوان قشری از جامعه، دارای مهر بودند که مهرهایشان با توجه به جایگاه اجتماعی آنان و در مقایسه با مهر مردان، از ویژگی های خاصی برخوردارند. در دوره پهلوی که امضا جایگزین مهر شد، زنان و مردانی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند، همچنان از مهر استفاده می کردند و این روند نیز تاکنون ادامه یافته است. هدف از این پژوهش، شناخت ویژگی های مهر زنان به لحاظ ساختاری و محتوایی و مقایسه آن ها با مهر مردان، با توجه به موقعیت اجتماعی شان و همچنین بررسی مهر زنان شاغل و عوام بر اساس انواع اسناد است. بر این اساس، پژوهش به روش بررسی و تحلیل اسناد خواهد بود. نتایج نشان می دهد، اگرچه تا دوره قاجار مهر زنان قشر متوسط و پایین به دلایل عدم حضور شرعی و عرفی آنان در اجتماع کمتر و معمولا به نیابت از مهر وکیل است، اما زنان درباری در هر دوره ای همواره یک یا چند مهر داشته اند که در برخی از احکام و اسناد ممهور می کردند. در زمان قاجاریه با عمومیت یافتن مهر در بین اقشار جامعه، مهر زنان نیز مقبولیت یافته و تا حدودی هم ردیف مهر مردان قرار گرفت، اما در مقایسه با مهر مردان برخوردار از تفاوت هایی به لحاظ سجع، شکل، تزئینات، محل و نوع سند و حتی میزان اعتباربخشی سند هستند.